Klasmanagement: van individuele strijd naar gedeelde verantwoordelijkheid
Klasmanagement vormt een van de grootste uitdagingen in het onderwijs. Bijna een derde van de Vlaamse leerkrachten geeft aan dat ze bij de start van de les redelijk lang moeten wachten vooraleer hun leerlingen rustig zijn. Meer dan de helft van de leerkrachten ziet klasmanagement als het grootste struikelblok van startende leraren. En ook leerlingen geven aan last te hebben van onrust in de klas, om nog maar te zwijgen over de impact op hun resultaten. Klasmanagement, geen eenvoudige opdracht dus.
Traditioneel wordt klasmanagement vooral gezien als een individuele vaardigheid, die je bovendien hebt of niet hebt. Maar mijn onderzoek naar vijf basisscholen met sterk schoolbreed klasmanagementbeleid toont iets anders. Effectief klasmanagement hoeft geen solo-opdracht te zijn – het kan gedragen worden door het hele team, ondersteund door een krachtig beleid.
Het meest opvallende kenmerk van deze scholen is hun bewuste evolutie van een reactieve naar een proactieve aanpak. Die verandering kwam vaak voort uit noodzaak – wanneer leraren aangaven hun klassen niet meer in de hand te hebben – maar werd versterkt door inzichten uit de cognitieve psychologie over hoe leren werkt. Schoolleiders geven aan dat ze daardoor vandaag minder bezig zijn met het blussen van brandjes, en meer tijd hebben om hun leraren preventief te ondersteunen. Leraren stellen dat ze zich terug kunnen focussen op hun kerntaak, nl. lesgeven.
Alle onderzochte scholen investeren in schoolbrede routines en duidelijke verwachtingen. Van hoe leerlingen zich door de gangen verplaatsen tot welk signaal gebruikt wordt om de klas tot rust te brengen – alles wordt bewust afgestemd, gestandaardiseerd en expliciet aangeleerd. Deze voorspelbaarheid blijkt geen keurslijf, maar een steun: leerkrachten ervaren meer ruimte om zich te focussen op het lesgeven.
Alles start vanuit een gedeelde visie op klasmanagement, maar vraagt daarnaast ook om een gedeelde leercultuur. De scholen uit het onderzoek stimuleren leraren om voortdurend van elkaar te leren. Via coaching, video-analyse, intervisie en praktische oefensessies met het hele team bouwen ze gezamenlijke expertise op rond klasmanagement. Startende leraren krijgen intensieve ondersteuning, maar ook ervaren collega's worden actief meegenomen in dit leerproces. Essentieel daarbij: ze nemen de tijd om beleid gefaseerd in te voeren, te experimenteren en bij te sturen zonder voortdurend van koers te veranderen. Duurzame verandering blijkt geen kwestie van snelle ingrepen, maar van doordachte volharding.
Sterk klasmanagement hoeft dus geen individuele strijd te zijn. Door in te zetten op gedeelde routines, professionele leergemeenschappen en doordacht beleid, kunnen scholen een klimaat creëren waarin élke leraar – ervaren of beginnend – sterk voor de klas staat. De sleutel? Samen werken aan rust, routine, regelmaat én relatie in de klas.
Bibliografie
Alhosani, A. A., Singh, S. K., & Al Nahyan, M. T. (2017). Role of school leadership and climate in student achievement: The mediating role of parental involvement. International Journal of Educational Management, 31(6). https://doi.org/10.1108/IJEM-05-2016-0113
Bellens, K., & De Fraine, B. (2012). Wat werkt? Kenmerken van effectief basisonderwijs. Acco; Leuven.
Bennett, T. (2017). Creating a Culture: Independent review of behaviour in schools.
Boeije, H., & Bleijenbergh, I. (2014). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen. Boom.
Bohn, C. M., Roehrig, A. D., & Pressley, M. (2004). The First Days of School in the Classrooms of Two More Effective and Four Less Effective Primary-Grades Teachers. The Elementary School Journal, 104(4). https://doi.org/10.1086/499753
Brophy, J. (2006). History of Research on Classroom Management. In Handbook of Classroom Management (pp. 17–43). https://doi.org/10.4324/9780203874783.ch2
Bush, T., & Glover, D. (z.d.). School Leadership: Concepts and Evidence A review of the literature carried out for NCSL by.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2017). Research Methods in Education (8ste dr.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315456539
Costa, E., Almeida, M., Pinho, A. S., & Pipa, J. (2019). School leaders’ insights regarding beginning teachers’ induction in belgium, finland and portugal. Eurasian Journal of Educational Research, 2019(81). https://doi.org/10.14689/ejer.2019.81.4
Daniëls, E., Hondeghem, A., & Dochy, F. (2019). A review on leadership and leadership development in educational settings. In Educational Research Review (Vol. 27, pp. 110–125). Elsevier Ltd. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2019.02.003
De Witte, K., De Cort, W., Tobback, I., Van Belle, J., Schelfhout, W., Tanghe, E., Smet, M., & Vansteenkiste, S. (z.d.). Studie-opdracht voor de Vlaamse Overheid-Beleidsdomein Onderwijs en Vorming.
Doyle, W. (1986). Classroom organization and management. Handbook of research on teaching, 3, 392–431.
Education Endowment Foundation. (2021). Improving Behaviour in Schools: Guidance Report.
Emmer, E. T., & Gerwels, M. C. (2006). Classroom Management in Middle and High School Classrooms. In Handbook of Classroom Management. https://doi.org/10.4324/9780203874783.ch15
Engelmann, S., & Colvin, G. (2006). Rubric for Identifying Authentic Direct Instruction Programs.
Etikan, I., Musa, S. A., & Alkassim, R. S. (2016). Comparison of Convenience Sampling and Purposive Sampling. American Journal of Theoretical and Applied Statistics, 5(1), 1. https://doi.org/10.11648/j.ajtas.20160501.11
Fusarelli, L. D., Seaton, L., & Smith, C. S. (2022). School administration and classroom management. In Handbook of Classroom Management. https://doi.org/10.4324/9781003275312-18
Gage, N. A., Scott, T., Hirn, R., & Macsuga-Gage, A. S. (2018). The relationship between teachers’ implementation of classroom management practices and student behavior in elementary school. Behavioral Disorders, 43(2), 302–315. https://doi.org/10.1177/0198742917714809
Gettinger, M., & Kohler, K. M. (2006). Process-Outcome Approaches to Classroom Management and Effective Teaching. In Handbook of Classroom Management. https://doi.org/10.4324/9780203874783.ch4
Hattie, J., & Zierer, K. (2019). Visible learning insights. Routledge.
Het semi-gestructureerde interview - een open leerpakket -. (z.d.). Universiteit Antwerpen.
Hong, J. Y. (2012). Why do some beginning teachers leave the school, and others stay? Understanding teacher resilience through psychological lenses. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 18(4). https://doi.org/10.1080/13540602.2012.696044
Hoy, A. W., & Weinstein, C. S. (2006). Student and Teacher Perspectives on Classroom Management. In Handbook of classroom management: Research, practice, and contemporary issues. (pp. 181–219). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2012). Educational Administration: Theory, Research, and Practice, 9th Edition. In Journal of Educational Administration (Vol. 9, Nummer 1). https://www.mheducation.com/highered/product/educational-administration…
Jones, V. (2006). How Do Teachers Learn to Be Effective Classroom Managers? Handbook of Classroom Management.
Kervick, C. T., Garnett, B., Moore, M., Ballysingh, T. A., & Smith, L. C. (2020). Introducing Restorative Practices in a Diverse Elementary School to Build Community and Reduce Exclusionary Discipline: Year One Processes, Facilitators, and Next Steps. School Community Journal, 30(2).
Korpershoek, H., Harms, T., de Boer, H., van Kuijk, M., & Doolaard, S. (2016). korpershoek-et-al-2016-a-meta-analysis-of-the-effects-of-classroom-management-strategies-and-classroom-management. Review of Educational Research, 86(3). https://doi.org/10.3102/0034654315626799
Kounin, J. (1970). Discipline and Group Management in Classrooms. Holt, Rinehart and Winston.
Krueger, R. A., & Casey, M. A. (2000). Focus Groups: A Practical Guide for Applied Research. SAGE Publications. https://books.google.be/books?id=BPm4izC3prUC
Kyriakides, L., Creemers, B. P. M., & Panayiotou, A. (2018). Using educational effectiveness research to promote quality of teaching: the contribution of the dynamic model. ZDM, 50(3), 381–393. https://doi.org/10.1007/s11858-018-0919-3
Lane, K. L., Menzies, H. M., Smith-Menzies, L., & Lane, K. S. (2022). Classroom management to support students with disabilities: Empowering general and special educators. In Handbook of Classroom Management. https://doi.org/10.4324/9781003275312-31
Leithwood, K., Harris, A., & Hopkins, D. (2008). Seven strong claims about successful school leadership. In School Leadership and Management (Vol. 28, Nummer 1, pp. 27–42). https://doi.org/10.1080/13632430701800060
Lord Elton, Bennett, R., Atkinson, R., Phillips, J., Spencer, L., Thomas, G., & Thomson, C. (1989). Discipline in Schools - Report of the Committee of Enquiry chaired by Lord Elton. https://www.education-uk.org/documents/elton/elton1989.html
Marzano, R. J., Marzano, J. S., & Pickering, D. J. (2003). Classroom management that works: Research-based strategies for every teacher. ASCD.
McIntosh, K., Herman, K., Sanford, A., McGraw, K., & Florence, K. (2004). Teaching Transitions: Techniques for Promoting Success Between Lessons. TEACHING Exceptional Children, 37(1), 32–38. https://doi.org/10.1177/004005990403700104
Mitchell, B. S., Hirn, R. G., & Lewis, T. J. (2017). Enhancing Effective Classroom Management in Schools: Structures for Changing Teacher Behavior. Teacher Education and Special Education: The Journal of the Teacher Education Division of the Council for Exceptional Children, 40(2), 140–153. https://doi.org/10.1177/0888406417700961
Mombaers, T., Vanlommel, K., & Van Petegem, P. (2020). De Loopbaan van Onderwijsprofessionals. www.steunpuntsono.be
Montague, M. L., & Kwok, A. (2022). Teacher Training and Classroom Management. In Handbook of Classroom Management (pp. 249–270). Routledge.
Mortelmans, D. (2017). Kwalitatieve analyse met NVivo (2e herwerkte druk). Leuven : Acco.
Mortelmans, D. (2020). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden (3e uitg.). Leuven : Acco.
Muijs, D., Kyriakides, L., van der Werf, G., Creemers, B., Timperley, H., & Earl, L. (2014). State of the art - teacher effectiveness and professional learning. In School Effectiveness and School Improvement (Vol. 25, Nummer 2, pp. 231–256). https://doi.org/10.1080/09243453.2014.885451
Nisar, H. , Elgin, D. , Bradshaw, C. , Dolan., V. , Frey, A. , Horner, R. , Owens, J. , Perales, K. , & Sutherland, K. (2022). Promoting Social and Behavioral Success for Learning in Elementary Schools. Practice Recommendations for Elementary School Educators, School and District Administrators, and Parents. www.2mresearch.com
Praetorius, A.-K., Klieme, E., Herbert, B., & Pinger, P. (2018). Generic dimensions of teaching quality: the German framework of Three Basic Dimensions. ZDM – Mathematics Education, 50(3), 407–426. https://doi.org/10.1007/s11858-018-0918-4
Remboldt, C., & Zimman, R. N. (1996). Respect & protect: a practical, step-by-step violence prevention and intervention program for schools and communities: a complete program manual and guide for educators and other professionals. (No Title).
Rob, C., C J, R., Stuart, K., & Dan, S. (2020). Great Teaching Toolkit: Evidence Review.
Romano, M., & Weinstein, C. S. (2023). Elementary Classroom Management: Lessons from Research and Practice, 8th Edition. McGraw-Hill. https://www.mheducation.com/highered/product/elementary-classroom-manag…
Rosenshine, B. (2012). Principles of Instruction Research-Based Strategies That All Teachers Should Know. www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/
Sabornie, E. J., & Espelage, D. L. (2022). Handbook of Classroom Management. In Handbook of Classroom Management (3de dr.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003275312
Scott, T. M., & Nakamura, J. (2022). Effective instruction as the basis for classroom management. In Handbook of Classroom Management. https://doi.org/10.4324/9781003275312-4
Simonsen, B., Fairbanks, S., Briesch, A., Myers, D., & Sugai, G. (2008). Evidence-Based Practices in Classroom Management: Considerations for Research to Practice. Education and Treatment of Children, 31(3), 351–380.
Smith, D., Fisher, D., & Frey, N. (2015). Better than Carrots or Sticks. Restorative Practices for Positive Classroom Management. In NASPA Journal (Vol. 42, Nummer 4).
Stevenson, N. A., VanLone, J., & Barber, B. R. (2020). A Commentary on the Misalignment of Teacher Education and the Need for Classroom Behavior Management Skills. In Education and Treatment of Children (Vol. 43, Nummer 4). https://doi.org/10.1007/s43494-020-00031-1
Struyf, E., De Neve, D., Leroy, A., & Vets, S. (2024). Effectief klasmanagement en een veilig klasklimaat dat leren ondersteunt: van grenzen stellen tot verbinden (OBPWO 2022.06).
Surma, T., Vanhoyweghen, K., Sluijsmans, D., Camp, G., Muijs, D., & Kirschner, P. A. (2019). Wijze Lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek. Ten Brink Uitgevers.
Sutherland, K. S., Wehby, J. H., & Copeland, S. R. (2000). Effect of Varying Rates of Behavior-Specific Praise on the On-Task Behavior of Students with EBD. Journal of emotional and behavioral disorders, 8, 2–8.
[@TeacherTappVL], T. T. V. (z.d.). undefined. https://twitter.com/TeacherTappVL/status/1705494710486172143/photo/1
Teddlie, C., & Reynolds, D. (2000). The International Handbook of School Effectiveness Research.
Terada, Y. (2019, augustus 7). 8 Proactive Classroom Management Tips. https://www.edutopia.org/article/8-proactive-classroom-management-tips
Trudel, S. M., Winter, E. L., & Bray, M. A. (2022). Prevention strategies for classroom management. In Handbook of Classroom Management. https://doi.org/10.4324/9781003275312-5
van den Berg, Y. H. M., & Cillessen, A. H. N. (2015). Peer status and classroom seating arrangements: A social relations analysis. Journal of Experimental Child Psychology, 130, 19–34. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2014.09.007
van den Berg, Y. H. M., Segers, E., & Cillessen, A. H. N. (2012). Changing peer perceptions and victimization through classroom arrangements: A field experiment. Journal of Abnormal Child Psychology, 40(3), 403–412. https://doi.org/10.1007/s10802-011-9567-6
van den Berg, Y. H. M., & Stoltz, S. (2018). Enhancing Social Inclusion of Children With Externalizing Problems Through Classroom Seating Arrangements: A Randomized Controlled Trial. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 26(1), 31–41. https://doi.org/10.1177/1063426617740561
Van Droogenbroeck, F., Hélène, L., Bongaerts, B., Spruyt, B., Siongers, J., & Kavadias, D. (2019). Talis 2018 Vlaanderen: volume I.
Vanhoof, J., & Van Petegem, P. (2017). Doeltreffend schoolbeleid : praktijkboek beleidsvoerend vermogen in scholen. Acco. https://anet.be/record/opacirua/c:irua:140756/N
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, O. (2020). Onderwijsspiegel 2020. Jaarlijks rapport van de Onderwijsinspectie. .
Wannarka, R., & Ruhl, K. (2008). Seating arrangements that promote positive academic and behavioural outcomes: a review of empirical research.
Wien, C. A. (1995). Developmentally Appropriate Practice in ‘real Life’.
Wolff, C. E., Jarodzka, H., van den Bogert, N., & Boshuizen, H. P. A. (2016). Teacher vision: expert and novice teachers’ perception of problematic classroom management scenes. Instructional Science, 44(3). https://doi.org/10.1007/s11251-016-9367-z
Wolff, C. E., van den Bogert, N., Jarodzka, H., & Boshuizen, H. P. A. (2015). Keeping an Eye on Learning: Differences Between Expert and Novice Teachers’ Representations of Classroom Management Events. Journal of Teacher Education, 66(1). https://doi.org/10.1177/0022487114549810
