Elke leerling verdient een spiegel

ELKE LEERLING VERDIENT EEN SPIEGEL

Hoe een toolkit voor feedback en zelfreflectie, het zelfvertrouwen van leerlingen in het zesde leerjaar positief beïnvloedt!

Sandra Vermeulen

"Jij kan dat toch nooit." 

Soms hoor je die stem alleen in je hoofd, maar veel leerlingen in het zesde leerjaar geloven het echt. Ze twijfelen aan zichzelf, zelfs als ze goede cijfers halen. Tijdens toetsen, presentaties of bij de overgang naar het secundair onderwijs die dichterbij komt, duikt de onzekerheid op. Die twijfel zag ik tijdens mijn stages, en ook bij mijn eigen dochter. Het gevoel van vertrouwen in het eigen kunnen, wat ik als kind zelf gemist heb, wil ik kunnen bieden aan mijn leerlingen.

ZELFVERTROUWEN BEGINT MET INZICHT

In mijn bachelorproef onderzocht ik hoe we het zelfvertrouwen van leerlingen kunnen versterken. Door een grondige literatuurstudie, observaties en interventies in de klas leerde ik dat feedback en reflectie cruciaal zijn. 

zomaar feedback en zelfreflectie als in "goed gedaan" of "volgende keer beter", maar feedback die hen echt helpt groeien door te focussen op het proces in plaats van enkel op het resultaat en zelfreflectie die leerlingen aanzet om stil te staan bij hun leerproces, bij wat al goed lukt en waar nog groeikans ligt.

GEBREK AAN ZELFVERTROUWEN  IN DE KLAS

Uit literatuuronderzoek en gesprekken met leerkrachten, blijkt dat het zelfvertrouwen van leerlingen in het zesde leerjaar vaak laag is en zelfs sterke leerlingen twijfelen aan zichzelf. Onzekerheid en zelfs faalangst, steken vaak de kop op. Leerkrachten zien dit vooral  bij momenten die voor leerlingen voor stress en onzekerheid zorgen,

 zoals toetsen of voor de klas spreken. Ze geven aan dat ze graag meer willen inzetten op feedback en reflectie, maar dat tijdsdruk en een gebrek aan duidelijke tools dit bemoeilijken.

Volgens onderzoek van Hattie (2021), is feedback één van de krachtigste middelen om leren te bevorderen, als het goed wordt ingezet. Het gaat hierbij om drie vragen: Waar ga ik naartoe? Hoe doe ik het? Wat is de volgende stap? Dit werd dan ook mijn uitgangspunt voor het ontwikkelen van een product waarmee in de klas  gericht kan ingezet worden op feedback en zelfreflectie om het zelfvertrouwen van leerlingen in het zesde leerjaar positief te beïnvloeden.

EEN TOOLKIT ALS ANTWOORD

Met dit  als uitgangspunt, ontwikkelde ik een toolkit die aan de hand van de bijhorende handleiding voor leerkrachten, meteen inzetbaar is in de dagelijkse klaspraktijk. Deze toolkit bevat concrete feedback- en reflectievragen die leerlingen helpen nadenken over hun werk en groeiproces, een digitaal dagboek om feedback en reflectie in te noteren en speelse  werkvormen en opdrachten om hierover te evalueren. De bijhorende poster die wordt opgehangen in de klas, visualiseert hoe de toolkit werkt. Dit helpt leerlingen en leerkrachten om bewust in te zetten op feedback en reflectie.

IN DE PRAKTIJK GETEST

Tijdens mijn stage in het zesde leerjaar  kon ik de toolkit zelf inzetten. Eerst voorzichtig, maar al snel werd de structuur een houvast voor de leerlingen. Ze kregen meer inzicht 

in hun sterktes en groeipunten en het dagelijks noteren van hun reflecties in een digitaal dagboek werd een gewoonte die ze graag deden en waar ze zelf steeds aan dachten. Het was fijn om te zien hoe ze stilaan proceselementen benoemden. 

Zo schreef een leerling na een groepsopdracht en een leerling na een presentatie: 

"Ik vind dat we goed hebben samengewerkt. Niemand besliste alleen. Alles deden we samen. Ik vond het leuk en ons gedicht was goed gelukt. Juf Sandra was zelfs aan het wenen!"

"Iedereen kwam aan bod en durfde spreken. Ons gedicht was goed voor de juf en ze vond dat iedereen goed meewerkte. Ik ben trots op mezelf."
 

WAAROM WERKT DEZE TOOLKIT VOOR LEERLINGEN?

De toolkit werkt omdat hij steunt op drie pijlers: veiligheid, groeigerichte feedback en zelfreflectie. Leerlingen voelen zich veilig om eerlijk te zijn, ze leren bijsturen, hun eigen vooruitgang zien, en krijgen feedback op hun inspanning in plaats van enkel op het eindresultaat. Dit zorgt voor eigenaarschap, motivatie en een flinke dosis zelfvertrouwen.

WAAROM HET OOK VOOR LEERKRACHTEN WERKT!

Voor leerkrachten is de toolkit helpend omdat hij meteen bruikbaar is en eenvoudig in te zetten is. Leerkrachten die ermee werkten, willen ermee blijven werken. Ze zien hun leerlingen groeien in kennis, maar ook in zelfbeeld. Voor leerkrachten is het zien van deze groei onbetaalbaar, want alle leerlingen verdienen een spiegel waarin ze hun groei kunnen zien. De boodschap die ik hiermee aan alle leerkrachten wil meegeven, “geef groeigerichte feedback en laat leerlingen gericht reflecteren.” Kortom, “versterk hun zelfvertrouwen."