Trap af, blik vooruit: waarom we het verleden nodig hebben om de toekomst te bouwen
Wat als we onze gebouwen blijven aanpassen aan de noden van vandaag, maar daarbij vergeten waarom ze ooit zo ontworpen zijn? In mijn masterproef onderzoek ik hoe je architectuur uit het recente verleden nieuw leven kunt inblazen zonder haar ziel te verliezen. Want wie alleen vernieuwt om te vernieuwen, raakt vroeg of laat iets fundamenteels kwijt.
De trap dreigt te verdwijnen
Toen ik hoorde dat het regenboogtrappenhuis van de Algemene Rekenkamer in Den Haag zou verdwijnen bij een geplande renovatie, wist ik: hier gebeurt iets wat ik wil begrijpen. Het gaat om een opvallend onderdeel van een gebouw dat is ontworpen door Aldo en Hannie van Eyck, sleutelfiguren in de Nederlandse architectuur. Deze trap is niet zomaar decoratie; het is een ruimte waar mensen elkaar kruisen, waar kleuren en vormen een gevoel van ontmoeting oproepen. En net die menselijke ontmoeting vormt de kern van Van Eyck’s visie.
Mijn scriptie groeide uit tot een zoektocht: hoe kunnen we deze visie respecteren én actualiseren? Hoe kunnen we gebouwen als de Algemene Rekenkamer zo herbestemmen dat ze relevant blijven, zonder hun betekenis te verliezen?
Herbestemmen is ontwerpen met empathie
Herbestemming is veel meer dan een nieuw programma plakken op een oud gebouw. Het is geen achterhaalde praktijk, maar een vorm van empathisch ontwerpen die steeds relevanter wordt in een tijd van ecologische en maatschappelijke urgentie.
Tijdens mijn opleiding interieurarchitectuur raakte ik gefascineerd door de manier waarop architectuur verhalen draagt. Ik wilde begrijpen hoe we kunnen omgaan met gebouwen die nog te jong zijn om als ‘klassiek erfgoed’ te gelden, maar te waardevol om zomaar aan te passen of af te breken. Aldo van Eyck’s ontwerpen, met hun menselijke schaal, tussenruimtes en speelse vormen, boden hiervoor het perfecte uitgangspunt.
Van archiefruimte naar ontmoetingsplek
In mijn ontwerpend onderzoek focuste ik op het documentatiecentrum van de Algemene Rekenkamer: een cirkelvormige ruimte die oorspronkelijk diende als archief en bibliotheek. Door digitalisering raakte de functie overbodig, en in de huidige plannen zou deze plek worden ingericht als lockerzaal.
Ik vond dat zonde. Deze ruimte was ooit het hart van het gebouw, een ontmoetingsplek, ontworpen om verbinding te stimuleren. Daarom stelde ik een herbestemming voor waarbij het documentatiecentrum opnieuw een sociale functie krijgt. Geen loket, geen kantoor, maar een plek voor ontmoeting, rust, uitwisseling.
Mijn ontwerp houdt vast aan de originele structuur en vormentaal, maar voegt nieuwe lagen toe: een extra ingang maakt het gebouw toegankelijker, kleurgebruik wordt subtiel aangepast en de ruimte nodigt opnieuw uit tot sociaal gebruik. Zo blijft de essentie behouden, terwijl de plek zich aanpast aan hedendaagse noden.
De brug tussen oud en nieuw
Een belangrijk uitgangspunt in mijn onderzoek was het ontwikkelen van een richtlijnenkader: een soort gereedschapskist voor ontwerpers en architecten die werken aan de herbestemming van gebouwen met een uitgesproken vormentaal. Ik baseerde dit kader op literatuur, casestudy’s en een grondige analyse van Van Eyck’s werk.
Wat ik daarbij telkens terugzag, is hoe Van Eyck gebouwen ontwierp als ‘kleine steden’. Hij sprak zelf over het belang van ‘tussenruimtes’: plekken tussen binnen en buiten, privé en publiek, waar mensen elkaar toevallig kunnen ontmoeten. Die overgangsruimten zijn geen restplekken, ze zijn essentieel voor het sociale leven in een gebouw.
Zoals beschreven in Aldo van Eyck (1982) zegt Van Eyck er zelf het volgende over:
“De tussenruimte wordt een tussenplaats: een locatie waar mensen elkaar ontmoeten, maar ook waar een individu zich verhoudt tot zijn directe omgeving en een gevoel van thuis-zijn ervaart.”
Dat idee blijft voor mij een inspiratiebron. Ook vandaag is de nood aan plekken voor ontmoeting groot, zeker in publieke gebouwen. Net daarom geloof ik dat we Van Eyck’s principes niet alleen moeten bewaren, maar ook vertalen naar de toekomst.
Een gids voor betekenisvolle transformatie
Tijdens mijn onderzoek kwam ik tot drie centrale inzichten die ik in mijn richtlijnen verwerkte:
1. Behoud is niet hetzelfde als stilstand. Je kan een gebouw vernieuwen zonder de oorspronkelijke intentie te verliezen, als je maar goed begrijpt wat die intentie was.
2. Architectuur moet ruimte laten voor mensen. Niet alles hoeft vooraf vast te liggen. Flexibele ruimtes, modulaire opbouw en tussenruimtes zorgen voor levendigheid.
3. Verhalen maken gebouwen betekenisvol. Wie het verleden begrijpt, kan een brug slaan naar de toekomst. Architectuur gaat verder dan functionaliteit; het beïnvloedt identiteit, samenleven en erfgoed.
Mijn doel was om te laten zien dat herbestemming niet beperkt hoeft te zijn tot conservatie of restauratie. Het kan ook een daad van verbeelding zijn. Een manier om erfgoed te actualiseren zonder het te verloochenen.
Wat ik wil meegeven
Deze scriptie was meer dan een academisch project. Het was een oefening in luisteren naar architectuur. In zien wat er al is, en dan pas beslissen wat het kan worden.
We leven in een tijd van verandering. Klimaat, wonen, zorg, erfgoed, alles schuift, alles zoekt nieuwe vormen. Juist daarom geloof ik dat we anders moeten leren kijken naar wat er al staat. Niet als obstakel, maar als kans. Want gebouwen zoals dat van Van Eyck herinneren ons eraan dat architectuur over mensen gaat. Over ruimte, ontmoeting, verbeelding.
Herbestemming is geen compromis. Het is een kans om het verleden te laten spreken in de taal van vandaag.
Bibliografie
Bonten, A. (2025). Diagram van de oude situatie met in het blauw de elementen die verwijdert worden [Diagram].
Bonten, A. (2025). Diagram van de nieuwe situatie met het nieuwe meubilair van herbestemd materiaal [Diagram].
Bonten, A. (2025). Collage van de nieuwe situatie [Collage].
Bibliografie
Tekst
Al Koshta, H. (2024, 18 oktober). Tripolis Park / MVRDV. www.archdaily.com. https://www.archdaily.com/1022500/tripolis-park-mvrdv?ad_medium=gallery…;
Amsterdamse redactie. (1986, 2 december). Sloop Burgerweeshuis voor een deel. NRC Handelsblad.
Arcam. (z.d.). Tripolis-Park. www.arcam.nl. https://arcam.nl/architectuur-gids/tripolis-park/
Architectenbureau Filip Mens. (2018). Voormalig Hubertushuis, Amsterdam. www.filipmens.nl. https://filipmens.nl/#voormalig-hubertushuis-amsterdam
Architectuurgids. (z.d.). Kantoorgebouw Tripolis. www.architectuurgids.nl. https://www.architectuurgids.nl/project/list_projects_of_architect/arc_…
Berre, N. (2015). Norwegian Expert Export to Independent Zambia. Crossing Boundaries. Transcultural Practices in Architecture and Urbanism, OASE, (95), 48–59. Retrieved from https://www.oasejournal.nl/en/Issues/95/NorwegianExpertExportToIndepend…
Bibliotheek in Barokke muren: Het Predikheren- restauratie en herbestemming kloosterruïne, stadsbibliotheek Mechelen. (2019). www.ksa.nl. https://ksa.nl/projecten/stadsbibliotheek-mechelen
Binnenstedelijk paleis voor gezinnen: Herbestemming brandweerkazerne Paleisstraat. (2022). www.ksa.nl. http://ksa.nl/projecten/paleisstraat
BPD Kunstcollectie. (z.d.). Burgerweeshuis. www.bpdkunstcollectie.nl. https://www.bpdkunstcollectie.nl/burgerweeshuis
Canon van Nederland. (z.d.). Opening van De Tamboer. www.canonvannederland.nl. https://www.canonvannederland.nl/nl/drenthe/hoogeveen/hoogeveen-30?
Common Affairs Architecten. (2020). Cultureel Complex. www.commonaffairs.nl. https://www.commonaffairs.nl/projecten/cultureel-complex-hoogeveen?
De Algemene Rekenkamer. (1999). Kleurrijk & veelvormig: Het gebouw van de Algemene Rekenkamer.
Del Río, R. M. (2020, 12 maart). The Story of Another Idea: Forum voor Architectuur en Daarmee Verbonden Kunsten’s. Construction of Netherlander Contemporary Urban Landscape. www.hpa.unibo.it. https://hpa.unibo.it/issue/view/853
Den Boer, A. (2020, 26 juni). Nieuwe monumenten 1970-2000: De Musketon in Lunetten. www.duic.nl. https://www.duic.nl/cultuur/nieuwe-monumenten-1970-2000-de-musketon-in-…
Den Hollander, J. (1979, april). Moederhuis in Amsterdam door Aldo van Eyck en Theo Bosch. www.dearchitect.nl. https://www.dearchitect.nl/237601/moederhuis-in-amsterdam-door-aldo-van…
Denslagen, D. (1998). Dwang bij de ingang. In Kunstschrift Aldo van Eyck. Editie 42. Den Haag: SDU/Openbaar Kunstbezit. p. 40.
Duurzaamheid van historische gebouwen. (z.d.). www.cultureelerfgoed.nl. https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/duurzaamheid
Drieduizend oproepen uit heel de wereld tegen sloop. (1987, 8 oktober). Het Parool.
Eerd, C. van. (2007). 1980-1989 Pentagon. AWV Jaarverslag.
en | en architecten. (2020). Karregat, Eindhoven. www.architecten-en-en.nl. https://architecten-en-en.nl/project/karregat/
Gemeente Amsterdam. (z.d.). Quentin Zoo Hotel. www.gebouwdin.amsterdam.nl. https://www.gebouwdin.amsterdam.nl/main.asp?action=display_html_pagina&…
Gemeente Utrecht. (2022). Musketon: gebouw moderner maken. www.utrecht.nl. https://www.utrecht.nl/wonen-en-leven/bouwprojecten-en-stedelijke-ontwi…
Haan, L. (z.d.). Burgerweeshuis. www.arcam.nl. https://arcam.nl/architectuur-gids/burgerweeshuis/
Hertzberger, H., Van Roijen-Wortmann, A., & Strauven, F. (1982). Aldo van Eyck. Stichting Wonen/ Van Loghum Slaterus.
Hertzberger, H. (1991). Ruimte maken, ruimte laten: lessen in architectuur. 010 Publishers Rotterdam.
Herzog & de Meuron. (2008). 201 CaixaForum Madrid. www.herzogdemeuron.com. https://www.herzogdemeuron.com/projects/201-caixaforum-madrid/
Het Nieuwe Instituut. (2024, 13 september). Built Homecoming: Het huis van Aldo en Hannie van Eyck. www.nieuweinstituut.nl. https://nieuweinstituut.nl/projects/built-homecoming
Heynen, H., Verschaffel, B., Ionescu, V., Malliet, A., Van Gerrewey, C., & Verbakel, W. (2021). Architectuur kwaliteit vandaag: Reflecties over architectuur in Vlaanderen. In kvab.be. Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten.
Hoogenboom, M. (2023, 23 juni). Duurzaamheid in de Bouw: Trends en de Groene Bouwrevolutie. www.prefound.nl. https://www.prefound.nl/duurzaamheid-in-de-bouw-trends-en-de-groene-bou…
Hubertushuis: A.E. van Eyck, 1978. (2019). www.arcam.nl. https://arcam.nl/architectuur-gids/moederhuis-en-hubertushuis/
ICOMOS Australia. (2013). Burra Charter. Australia: ICOMOS. https://australia.icomos.org/wp-content/uploads/The-Burra-Charter-2013-…
Inghels, S.J. (2013). De stad, het gebouw en de mens een onderzoek naar het gedachtegoed en de gebouwde werken van Aldo van Eyck & Theo Bosch [Masterscriptie]. Technische Universiteit Eindhoven.
Korthals Altes, H. (mei 1987). Defensible space in Amsterdam: Ontwerp- en beheersuggesties voor vandalismepreventie. Amsterdam: Academie van Bouwkunst Amsterdam. p. 11.
Kuijpers, M. (2023, 9 oktober). Tripolis Park: een olifant als kniebeschermer en drie andere perspectieven. www.archined.nl. https://www.archined.nl/2023/10/tripolis-park-een-olifant-als-kniebesch…
LocHal, Tilburg: Cultuurkathedraal van staal en glas. (2018). www.braaksma-roos.nl. https://www.braaksma-roos.nl/project/lochal-tilburg/
Maatregelen om te verduurzamen. (z.d.). www.cultureelerfgoed.nl. https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/duurzaamheid/maatregelen-om…
MVRDV Architecten. (2023). Tripolis Park. www.mvrdv.com. https://www.mvrdv.com/projects/420/tripolis-park
Nederlands Woordenboek. (2025). Modulair definitie. In www.woorden.org. https://www.woorden.org/woord/modulair
NDSM. (2025). Wonen op NSDM. www.levenopndsm.nl. https://levenopndsm.nl/wonen/
NDSM. (2025). Stichting NDSM-Werf. www.NDSM.nl. https://www.ndsm.nl/over#ndsm
RegioNieuws Hoogeveen. (2020, 7 januari). Architectenbureau Common Affairs krijgt opdracht voor ontwerp nieuw Cultureel Complex. www.regionieuwshoogeveen.nl. https://regionieuwshoogeveen.nl/algemeen/architectenbureau-common-affai…?
OMA. (2017). Bajes Kwartier. www.oma.com. https://www.oma.com/projects/bajes-kwartier
Pedret, A. (2001). CIAM AND THE EMERGENCE OF TEAM 10 THINKING, 1945-1959 [Proefschrift]. Massachusetts Institute of Technology.
Peschier, A. (2021, 26 juli). Pentagon. Arcam. https://arcam.nl/architectuur-gids/pentagon/
Plevoets, B., & Sowinska-Heim, J. (2018). Community initiatives as a catalyst for regeneration of heritage sites: Vernacular transformation and its influence on the formal adaptive reuse practice. Cities, 78, 128–139. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0264275117311265…
Plevoets, B., & Van Cleempoel, K. (2019). Adaptive reuse of the built heritage: Concepts and cases of an emerging discipline. Routledge.
Priester, S. (oktober 2006). Architect Theo Bosch: Architectuur als genereus gebaar naar de mens. Ons Amsterdam. p. 1.
Rijksdienst voor cultureel erfgoed. (z.d.). Hubertushuis/ Moederhuis. www.cultureelerfgoed.nl. https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/post-65-erfgoed/verhalen-en…
Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. (2024, 30 mei). Post 65: De Kasbah in Hengelo. www.cultureelerfgoed.nl. https://www.cultureelerfgoed.nl/actueel/weblogs/voorbeelden-van-post-65…
Regeneratief bouwen: de nieuwe manier van bouwen. (2023, 25 augustus). www.annexum.nl. https://www.annexum.nl/nieuws/regeneratief-bouwen-de-nieuwe-manier-van-…
Rogers Stirk Harbour + Partners. (2023). Channel 4 HQ. www.rshp.com. https://rshp.com/projects/office/channel-4-hq/
Rosenberg, H. (2024, november 21). Rijk zet omstreden renovatie Algemene Rekenkamer door. Denhaagcentraal. https://www.denhaagcentraal.net/nieuws/rijk-zet-omstreden-renovatie-alg…
Sack, O. (2024). ‘A symbol with what architecture means as such and should accomplish’: On Aldo van Eyck’s concept of the ‘in-between’ and its connection with the dimension of Raumbildung. ARENA Journal of Architectural Research, 9(1), 4. https://doi.org/10.55588/ajar.395
Salomons, I. (1979, 7 mei). Het “moederhuis” provocerend origineel. Het Parool, 6.
Salomons, I., & Van Eyck, A. (1999). Gebouwd met kleur: De Algemene Rekenkamer door Aldo en Hannie van Eyck. 010 Publishers Rotterdam.
Schmidt, F. (2020, 11 december). Waarachtige architectuur: Over authenticiteit en herbestemming. www.bulletin.knob.nl. https://doi.org/10.48003/knob.119.2020.4.699
Spoormans, L. G. K., Spoormans, L. G. K. (Ed.), Gostelow, S. A. (Ed.), & de Jonge, W. (Ed.) (2020). The Future of Structuralism. Delft University of Technology. https://doi.org/10.7480/ISBN_9789463662635
Stevens, H. (2013). “The Tumbling Child Belongs in the City Scene, Like Herring Carts”: Playgrounds and Equipment by Aldo van Eyck. The Rijksmuseum Bulletin, 61(4), 364–391. http://www.jstor.org/stable/23647366
Stone, S. (2023). Notes towards a Definition of Adaptive Reuse. Architecture, 3(3), 477-489. https://doi.org/10.3390/architecture3030026
Strauven, F. (1994). Aldo van Eyck: Relativiteit en verbeelding. Amsterdam: Meulenhoff. p. 11, 13
Strauven, F. (1987). Het Burgerweeshuis van Aldo van Eyck: Een modern monument. Amsterdam: Stichting Wonen 1987. p. 12.
Strauven, F. (1980). Het Moederhuis/ architect Aldo van Eyck: Huis voor alleenstaande ouders en hun kinderen. Wonen-TA/BK, 8.
Structuralisme. (z.d.). www.architectuur.org. https://www.architectuur.org/stroming_structuralisme.php#:~:text=Kenmer….
Taverne, E. (2015, 21 januari). Het nooit gepubliceerde boek. www.archined.nl. https://www.archined.nl/2015/01/het-nooit-gepubliceerde-boek/#:~:text=C….
Team 10: Bagnols-sur-Ceze, France, 1953. (2025). www.architectuul.com. https://architectuul.com/architect/team-10?utm
Van Bergen, T. (1986, 29 november). De architect: Burgerweeshuis was perfect. Het Parool.
Van den Bergen, M. (2002, 26 juni). De speelplaatsen van Aldo van Eyck. www.archined.nl. https://www.archined.nl/2002/06/de-speelplaatsen-van-aldo-van-eyck/
Van den Bergen, M., & Vollaard, P. (2001). De grootste huiskamer van Nederland Frank van Klingerens ’t Karregat in Eindhoven, 1970-1973. www.oasejournal.nl, 57.
Van den Biggelaar, J. (2015). Moderne architectuur van korte duur [Masterscriptie]. Universiteit Utrecht.
Van Dijk, J. (2021, 22 januari). Het Burgerweeshuis, ‘bijna kantwerk van bouwkunst’. www.zuidas.nl. https://zuidas.nl/blog/2021/01/22/het-burgerweeshuis-bijna-kantwerk-van…
Van Heuvel, W. J. (1992). Structuralisme in de Nederlandse architectuur. 010 Publishers Rotterdam.
Van Hulten, B., Dietz, K., & Altes, H. J. K. (1995). Het Nieuwe Bouwen in Nederland en Slowakije 1918-1940. Van Dijk, Van Someren en Partners B.V.
Vermeulen Windsant, X. (2016, 25 maart). ’t Karregat, vernieuwd en verbeterd. www.archined.nl. https://www.archined.nl/2016/03/t-karregat-vernieuwd-en-verbeterd/
Vollaard, P. (2006, 22 maart). Sonsbeekpaviljoen Van Eyck herbouwd. www.archined.nl. https://www.archined.nl/2006/03/sonsbeekpaviljoen-van-eyck-herbouwd
Unesco Nederlandse Commissie. (z.d.). Van Nellefabriek. www.unseco.nl. https://www.unesco.nl/nl/erfgoed/van-nellefabriek
Weessies, R. (2023, 16 augustus). Reconstructie: waarom SoZa toch gesloopt lijkt te gaan worden. Architectenweb. https://architectenweb.nl/nieuws/artikel.aspx?id=55773
Wessel de Jonge Architecten. (2021). Burgerweeshuis, Amsterdam. www.wdjarchitecten.nl. https://www.wdjarchitecten.nl/projecten/burgerweeshuis-amsterdam/
Zijdekwartier Architecten. (2011). 1102 Brekersveld Zuidwijk Rotterdam renovatie 54 woningen. www.zijdekwartier.nl. https://zijdekwartier.nl/renovatie-54-woningen-brekersveld-zuidwijk-rot…
Zuidas. (z.d.). Tripolis. www.zuidas.nl. https://zuidas.nl/construction-project/tripolis/#:~:text=Tripolis%20bes….
Zuidas. (2021, april 7). Erkenning voor monument Tripolis. www.zuidas.nl. https://zuidas.nl/blog/2021/04/07/erkenning-voor-monument-tripolis/
Afbeeldingen
Aldo van Eyck. (1982). Plattegrond van de begane grond en de bel-etage [Scan] Aldo van Eyck. Geraadpleegd op 04-04-2025, van het boek Aldo van Eyck door Hertzberger, H, Van Roijen-Wortman, A & Strauven, F.
Aldo van Eyck. (1982). Isometrie van de centrale trappenhal [Scan] Aldo van Eyck. Geraadpleegd op 04-04-2025, van het boek Aldo van Eyck door Hertzberger, H, Van Roijen-Wortman, A & Strauven, F.
Aldo van Eyck. (1982). Kleurrijke loggia aan de voorzijde [Scan] Aldo van Eyck. Geraadpleegd op 04-04-2025, van het boek Aldo van Eyck door Hertzberger, H, Van Roijen-Wortman, A & Strauven, F.
Aldo van Eyck. (1982). De gekleurde spijlen van dakterras of loggia [Scan] Aldo van Eyck. Geraadpleegd op 04-04-2025, van het boek Aldo van Eyck door Hertzberger, H, Van Roijen-Wortman, A & Strauven, F.
Aldo van Eyck. (1982). De gekleurde triplex panelen in de poortopeningen [Scan] Aldo van Eyck. Geraadpleegd op 04-04-2025, van het boek Aldo van Eyck door Hertzberger, H, Van Roijen-Wortman, A & Strauven, F.
Aldo van Eyck. (1982). Foto van een originele deur uit het Hubertushuis in de jaren 80 [Scan] Aldo van Eyck. Geraadpleegd op 04-04-2025, van het boek Aldo van Eyck door Hertzberger, H, Van Roijen-Wortman, A & Strauven, F.
Aldo van Eyck. (1982). Foto en isometrie van de babykamers met buitenterras [Scan] Aldo van Eyck. Geraadpleegd op 04-04-2025, van het boek Aldo van Eyck door Hertzberger, H, Van Roijen-Wortman, A & Strauven, F.
Algemene Rekenkamer. (2019). Het beeld dat Aldo van Eyck beschrijft wanneer hij het heeft over: “als een verrassing, iets feeërieks” [Foto]. Algemene Rekenkamer. Geraadpleegd op 02-05-2025, van https://www.rekenkamer.nl/actueel/nieuws/2019/09/02/algemene-rekenkamer…
Amsterdam op de kaart. (z.d.) Maquette van het Burgerweeshuis [Foto]. Amsterdam op de kaart. Geraadpleegd op 05-03-2025, vanhttps://amsterdamopdekaart.nl/wederopbouw/IJsbaanpad/Burgerweeshuis
Arcam. (2019) Voorgevel van het Hubertushuis [Foto]. Arcam. Geraadpleegd op 10-03-2025, van https://arcam.nl/architectuur-gids/moederhuis-en-hubertushuis/
Archined. (2002, 26 juni). Plattegrond speelplaats Zeedijk [Foto]. Archined. Geraadpleegd op 10-03-2025, van https://www.archined.nl/2002/06/de-speelplaatsen-van-aldo-van-eyck/
Archined. (2002, 26 juni). Voormalig braakliggend perceel waar een speeltuin van Van Eyck is gerealiseerd in 1954 [Foto]. Archined. Geraadpleegd op 01-05-2025, van https://www.archined.nl/2002/06/de-speelplaatsen-van-aldo-van-eyck/
Archined. (2024, 18 november). Schema balkenrichting [Foto]. Archined. Geraadpleegd op 05-03-2025, van https://www.archined.nl/2024/11/terug-naar-sociale-zaken/
Archief Aldo + Hannie van Eyck Foundation. (2025). Zandbakken, klimtrechters en klimrekken [Foto]. Van Eyck Foundation. Geraadpleegd op 13-03-2025, van https://vaneyckfoundation.nl/2018/11/23/the-amsterdam-playgrounds-1947-…
Archief Aldo + Hannie van Eyck Foundation. (2025). Appartement van Aldo van Eyck [Foto]. Van Eyck Foundation. Geraadpleegd op 13-03-2025, van https://vaneyckfoundation.nl/2018/11/23/architects-apartment-amsterdam-…
Architectenbureau Filip Mens. (2018). De kleurrijke voorgevel van het nieuwbouwgedeelte en de twee naastgelegen gotische panden [Foto]. Architectenbureau Filip Mens. Geraadpleegd op 04-04-2025, van https://filipmens.nl/#voormalig-hubertushuis-amsterdam
Architectenbureau Filip Mens. (2018). Hotelkamer in de voormalige babykamers [Foto]. Architectenbureau Filip Mens. Geraadpleegd op 04-04-2025, van https://filipmens.nl/#voormalig-hubertushuis-amsterdam
Architectenbureau Filip Mens. (2018). Hotelkamer met orignele elementen van Aldo van Eyck [Foto]. Architectenbureau Filip Mens. Geraadpleegd op 04-04-2025, van https://filipmens.nl/#voormalig-hubertushuis-amsterdam
Architectenbureau Filip Mens. (2018). Hotelkamer met steektrap en vide tussen het souterrain en de bel-etage [Foto]. Architectenbureau Filip Mens. Geraadpleegd op 04-04-2025, van https://filipmens.nl/#voormalig-hubertushuis-amsterdam
Architectenbureau Filip Mens. (2018). Ontbijtzaal met orignele elementen van Aldo van Eyck [Foto]. Architectenbureau Filip Mens. Geraadpleegd op 04-04-2025, van https://filipmens.nl/#voormalig-hubertushuis-amsterdam
Archiweb. (z.d.). De drie Tripolisclusters met links het Burgerweeshuis [Foto]. Geraadpleegd op 11-04-2025, van https://www.archiweb.cz/en/b/tripolis-soubor-administrativnich-budov
Blauwe Kamer Ezine. (2018). Jongetje rent rond een cirkel op het binnenhof [Foto]. Ezine. Geraadpleegd op 02-04-2025, van https://www.blauwekamerezine.nl/ezine-2018-3/#burgerweeshuis
Boudon, P. (1972). Transformatie van de woningen in Pessac [Foto]. Lived-in architecture: Le Corbusier’s Pessac revisited Geraadpleegd op 14-03-2025, van https://archive.org/details/livedinarchitect0000boud
Braaksma & Roos Architecten. (2018) LocHal in Tilburg [Foto]. B&RA. Geraadpleegd op 26-03-2025, van https://www.braaksma-roos.nl/project/lochal-tilburg/
Caruso St John Architects. (2007). Originele gebouw van het Museum of Childhood [Foto]. CSJA. Geraadpleegd op 26-03-2025, van https://carusostjohn.com/projects/victoria-and-albert-museum-childhood/
Caruso St John Architects. (2007). Museum of Childhood met de nieuwe facade [Foto]. CSJA. Geraadpleegd op 26-03-2025, van https://carusostjohn.com/projects/victoria-and-albert-museum-childhood/
Common Affairs Architecten. (2020). Een visual van het nieuwe culturele centrum [Visual]. Geraadpleegd op 10-04-2025, van https://www.commonaffairs.nl/projecten/cultureel-complex-hoogeveen?
Cruz y Ortiz. (2000) De centrale hal van het Rijksmuseum met de glazen overkapping [Foto]. Cruz y Ortiz. Geraadpleegd op 26-03-2025, van https://www.cruzyortiz.com/portfolio/the-rijksmuseum-en/?gallery=images…
David Chipperfield Architects. (2009) De nieuwe en de oude facade van het Neues Museum [Foto]. DCA. Geraadpleegd op 26-03-2025, van https://davidchipperfield.com/projects/neues-museum
De Jong, N. (z.d.) Loopbrug van de Van Nellefabriek [Foto]. Unesco. Geraadpleegd op 05-03-2025, van https://www.unesco.nl/nl/erfgoed/van-nellefabriek
DHC. (2024). De trappenhal dat oud en nieuw verbindt in de Algemene Rekenkamer [Foto]. Den Haag Centraal. Geraadpleegd op 18-04-2025, van https://www.denhaagcentraal.net/nieuws/rijk-zet-omstreden-renovatie-alg…
EN EN Architecten. (2020). Kenmerkende dak met de lichtdoorlatende koepels [Foto]. Geraadpleegd op 10-04-2025, van https://architecten-en-en.nl/project/karregat/
EN EN Architecten. (2020). De stalen paddenstoelconstructie en nieuwe systeemwanden en -plafonds [Foto]. Geraadpleegd op 10-04-2025, van https://architecten-en-en.nl/project/karregat/
Griffioen, R. (2024). Conceptschetsen van The Wheels of Heaven [Foto]. Architectenweb. Geraadpleegd op 10-03-2025, van https://vanderleeuwstichting.nl/projecten/architectuur/wheels-of-heaven
Gundlach, J. (z.d.). Het Burgerweeshuis oogt vanuit vogelvlucht perspectief als een kasbah [Foto]. www.architectuur.nl. Geraadpleegd op 01-05-2025, van https://www.architectuur.nl/inspiratie/renovatie-burgerweeshuis-aldo-va…
Hertzberger, H., Van Roijen-Wortmann, A., & Strauven, F. (1982) Tussenruimte ingangportiek Hubertushuis [Scan]. Geraadpleegd op 10-03-2025, van Aldo van Eyck. Stichting Wonen/ Van Loghum Slaterus.
Hertzog & de Meuron (2008). Overdekte ruimte onder het gebouw van Caixa Forum [Foto]. Herzog & de Meuron. Geraadpleegd op 28-03-2025, van https://www.herzogdemeuron.com/projects/201-caixaforum-madrid/
Hertzog & de Meuron (2008). Caixa Forum [Foto]. Herzog & de Meuron. Geraadpleegd op 28-03-2025, van https://www.herzogdemeuron.com/projects/201-caixaforum-madrid/
Het Cuypers Genootschap. (2021, 9 september). Hoofdingang De Algemene Rekenkamer [Foto]. Het Cuypers Genootschap. Geraadpleegd op 05-03-2025, van https://www.cuypersgenootschap.nl/behoudsacties/algemene-rekenkamer-van…
Het Utrechts Archief. (1985). De Musketon [Foto]. Geraadpleegd op 10-04-2025, van https://www.duic.nl/cultuur/nieuwe-monumenten-1970-2000-de-musketon-in-…
Hooijmans, L. (2009, 16 april). Documentatiecentrum Algemene Rekenkamer [Foto]. Facilitaire info. Geraadpleegd op 04-03-2025, van https://www.facilitaire-info.nl/gebouw/970801-algemenerekenkamer.html
Hooijmans, L. (2009, 16 april). Koffiehoek Algemene Rekenkamer [Foto]. Facilitaire info. Geraadpleegd op 04-03-2025, van https://www.facilitaire-info.nl/gebouw/970801-algemenerekenkamer.html
J. J. Van der Meyden. (1960). Aldo van Eyck op het dak van het Burgerweeshuis in 1960 [Foto]. Aldo van Eyck Archief. Geraadpleegd op 02-05-2025, van https://www.architectuur.nl/inspiratie/renovatie-burgerweeshuis-aldo-va…
Kim Stellingwerf. (z.d.). De Tamboer [Foto]. Geraadpleegd op 10-04-2025, van https://www.musicalweb.nl/theaters/de-tamboer
Korteknie Stuhlmacher Architecten. (2019). Meerdere lagen op de muur [Foto]. KSA. Geraadpleegd op 26-03-2025, van https://ksa.nl/projecten/stadsbibliotheek-mechelen
Korteknie Stuhlmacher Architecten. (2019). Oud en nieuw samen in een ruimte [Foto]. KSA. Geraadpleegd op 26-03-2025, van https://ksa.nl/projecten/stadsbibliotheek-mechelen
Korteknie Stuhlmacher Architecten. (2025). Enkele te behouden interieurelementen [Collage]. KSA. Geraadpleegd op 14-03-2025, van https://ksa.nl/projecten/paleisstraat
Korteknie Stuhlmacher Architecten. (2025). De bewaarde bad- en waskamers lenen zich voor hergebruik [Foto]. KSA. Geraadpleegd op 14-03-2025, van https://ksa.nl/projecten/paleisstraat
Korteknie Stuhlmacher Architecten. (2025). Collagebeeld van de zijgevel met de nieuwe zonwering [Collage]. KSA. Geraadpleegd op 14-03-2025, van https://ksa.nl/projecten/paleisstraat
Korteknie Stuhlmacher Architecten. (2025). Collagebeeld van de bad- en waskamer in het nieuwe ontwerp [Collage]. KSA. Geraadpleegd op 14-03-2025, van https://ksa.nl/projecten/paleisstraat
Kröller-Müller Museum. (2025). Schets Sonsbeek paviljoen door Aldo van Eyck [Foto]. Kröller-Müller museum. Geraadpleegd op 10-03-2025, van https://krollermuller.nl/aldo-van-eyck-plattegrond-sonsbeek-paviljoen
Maurane Gabriël. (2021). Contrast tussen het nieuwbouwgedeelte en de gevel van het bestaande pand [Foto]. De Architect. Geraadpleegd op 04-04-2025, van https://www.dearchitect.nl/262223/het-moederhuis-in-kleur
MVRVD Architecten. (2023). De drie torens van Tripolis met hun ruimteverdelende kern [Visual]. MVRDV Architecten. Geraadpleegd op 17-04-2025, van https://www.archdaily.com/1022500/tripolis-park-mvrdv/67116a3b2aec2b2e9…
NDSM. (2025). Kunststad in de NDSM-loods [Foto]. Geraadpleegd op 10-04-2025, van https://www.evadeklerk.com/projecten/kunststad-amsterdam
NDSM. (2025). Een overview van de gehele NDSM-werf [Foto]. Geraadpleegd op 10-04-2025, van https://www.evadeklerk.com/projecten/kunststad-amsterdam
NOS. (1978). De zes torens van de Bijlmerbajes [Foto]. NOS. Geraadpleegd op 01-05-2025, van https://nos.nl/artikel/2108377-alleen-bewakers-zullen-de-bijlmerbajes-g…
OMA. (2017). Het masterplan voor het Bajeskwartier naar ontwerp van OMA [Visualisatie]. OMA. Geraadpleegd op 01-05-2025, van https://www.oma.com/projects/bajes-kwartier
Ossip van Duivenbode. (2023). Het “Venster” met het raamkader waardoor het originele Tripolis zichtbaar is [Foto]. MVRDV. Geraadpleegd op 17-04-2025, van https://www.mvrdv.com/projects/420/tripolis-park
Ossip van Duivenbode. (2023). De connectie tussen oud en nieuw door middel van bruggen [Foto]. MVRDV. Geraadpleegd op 17-04-2025, van https://www.mvrdv.com/projects/420/tripolis-park
Ossip van Duivenbode. (2023). De omhelzing van Tripolis door het nieuwbouw gedeelte [Foto]. MVRDV. Geraadpleegd op 17-04-2025, van https://www.mvrdv.com/projects/420/tripolis-park
Ossip van Duivenbode. (2023). Het open interieur waarbij de trappen van Van Eyck zijn behouden [Foto]. MVRDV. Geraadpleegd op 17-04-2025, van https://www.mvrdv.com/projects/420/tripolis-park
Ossip van Duivenbode. (2023). Het vergroende dak van Tripolis met een paviljoen dat fungeert als tussenruimte [Foto]. MVRDV. Geraadpleegd op 17-04-2025, van https://www.mvrdv.com/projects/420/tripolis-park
Redactie Amsterdam op de kaart (z.d.). Inkom Hubertushuis [Foto]. Amsterdamopdekaart. Geraadpleegd op 19 februari 2025, van https://amsterdamopdekaart.nl/1966-1990/Plantage_Middenlaan/31
Research Centre Het Nieuwe Instituut. (1986). Brief van 6 december 1986 met verontrusting over de verbouwingsplannen van het Burgerweeshuis [Brief]. Geraadpleegd op 13-02-2025, van Research Centre Het Nieuwe Instituut.
Research Centre Het Nieuwe Instituut. (1986). Krantenartikel waarin Tiel beschrijft wat er mis is met het Burgerweeshuis [Krantenartikel]. Geraadpleegd op 13-02-2025, van Research Centre Het Nieuwe Instituut.
Research Centre Het Nieuwe Instituut. (1986). Krantenartikel waarin waarin Van Eyck o.a. benoemd hoe hij heeft moeten vechten voor slaapkamertjes [Krantenartikel]. Geraadpleegd op 13-02-2025, van Research Centre Het Nieuwe Instituut.
Research Centre Het Nieuwe Instituut. (1980). Boekje ter gelegenheid van de feestelijke opening van het nieuwe Hubertushuis [Boek]. Geraadpleegd op 13-02-2025, van Research Centre Het Nieuwe Instituut.
Rogers Stirk Harbour + Partners (2023). Nieuwe gevel van Channel 4 HQ [Foto]. RSHP. Geraadpleegd op 28-03-2025, van https://rshp.com/projects/office/channel-4-hq/
Salomons, I., & Van Eyck, A. (1999). Entree van de Rekenkamer met een halfronde opening in het plafond [Foto]. Geraadpleeg op 17-03-2025, van Gebouwd met kleur: De Algemene Rekenkamer door Aldo en Hannie van Eyck. 010 Publishers Rotterdam.
Stadsleven. (z.d.). Meisje gebruikt de archetypische vorm als haar eigen fantasierijke speelveld [Foto]. Stadsleven. Geraadpleegd op 02-04-2025, van https://www.stadsleven.nu/2017/01/11/een-kijkje-in-aldo-van-eycks-burge…
Stadsarchief Amsterdam/ Frans Busselmans. (1980). Duidelijke zichtbaarheid van de centrale trappenhal achter de glazen gevel [Foto]. Stadsarchief Amsterdam. Geraadpleegd op 04-04-2025, van https://archief.amsterdam/beeldbank/detail/
Stadsarchief Amsterdam/ Frans Busselmans. (1989). Zichtbaar zijn de grote raampartijen met daarbovenop de architraven waar openingen in zijn voorzien [Foto]. Stadsarchief Amsterdam. Geraadpleegd op 01-05-2025, van https://archief.amsterdam/beeldbank/detail/
Stadsarchief Amsterdam/ Frans Busselmans. (1980). Interieur van het kinderdagverblijf in het Hubertushuis [Foto]. Stadsarchief Amsterdam. Geraadpleegd op 01-05-2025, van https://archief.amsterdam/beeldbank/detail/
Stadsarchief Amsterdam. (1 mei 1964). Speeltuin van Aldo van Eyck in de Hélene Swarthstraat [Foto]. Stadsarchief Amsterdam. Geraadpleegd op 01-05-2025, van https://archief.amsterdam/beeldbank/detail/
Stadsarchief Antwerpen. (2025). Oorspronkelijke voorgevel aan de Paleisstraat [Foto]. Stadsarchief Antwerpen. Geraadpleegd op 14-03-2025, van https://ksa.nl/projecten/paleisstraat
Traumrune. (1995). Kunsthaus Tacheles in 1995 [Foto]. Wikipedia. Geraadpleegd op 14-03-2025, van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tacheles-back1_1995.JPG
Unesco. (z.d.). Kasbah Ait Ben Haddou in Marokko [Foto]. Unesco. Geraadpleegd op 01-05-2025, van https://www.unesco.nl/nl/erfgoed/ksar-van-ait-ben-haddou
WDJ Architecten. (2021). Originele ontwerptaal van Van Eyck is behouden in het herbestemde ontwerp [Foto]. WDJ Architecten. Geraadpleegd op 27-03-2025, van https://www.wdjarchitecten.nl/projecten/burgerweeshuis-amsterdam/
WDJ Architecten. (2021). Gerestaureerde buitengevel en buitenruimte [Foto]. WDJ Architecten. Geraadpleegd op 03-0-2025, van https://www.wdjarchitecten.nl/projecten/burgerweeshuis-amsterdam/
WDJ Architecten. (2021). Gerestaureerde binnenruimte met karakteristieke ontwerpelementen van Van Eyck [Foto]. WDJ Architecten. Geraadpleegd op 03-0-2025, van https://www.wdjarchitecten.nl/projecten/burgerweeshuis-amsterdam/
WDJ Architecten. (2021). Nieuwe interieur in het voormalig Burgerweeshuis [Foto]. WDJ Architecten. Geraadpleegd op 03-0-2025, van https://www.wdjarchitecten.nl/projecten/burgerweeshuis-amsterdam/
Van Bilsen, J. (juni 1960). Foto vanaf het dadk van het Burgerweeshuis [Foto]. Amsterdam op de kaart. Geraadpleegd op 01-05-2025, van https://amsterdamopdekaart.nl/p/52/Aldo_van_Eyck
Van Heuvel, W. J. (1992). Grondplannen van het Burgerweeshuis [Scan]. Geraadpleegd op 02-04-2025, van Structuralisme in de Nederlandse architectuur. 010 Publishers Rotterdam.
Willemse, L. (z.d.). Voorgevel Lange Voorhout [Foto]. www.rijksgebouwendienst.nl. Geraadpleegd op 04-03-2025.
Zeinstra, J. (2023). Voormalig ministerie van Sociale Zaken Den Haag [Foto]. Archined. Geraadpleegd op 05-03-2025, van https://www.archined.nl/2024/11/terug-naar-sociale-zaken/
Zijdekwartier Architecten. (2011). Voor en na de renovatie van de maisonettes [Foto]. Zijdekwartier Architecten. Geraadpleegd op 27-03-2025, van https://zijdekwartier.nl/renovatie-54-woningen-brekersveld-zuidwijk-rot…
Zuidas. (z.d.). De houten gevel en de kleurrijke kozijnen van Tripolis [Foto]. Zuidas. Geraadpleegd op 17-04-2025, van https://zuidas.nl/blog/2021/04/07/erkenning-voor-monument-tripolis/
