Inclusief onderwijs: Wat kinderen met autisme écht nodig hebben
- MoiraChaerle
Onderzoeksvraag
Hoe kunnen kinderen met autisme écht tot hun recht komen in het reguliere onderwijs? Die vraag stond centraal in de masterthesis van Moira Chaerle en Camille Martens (UGent, Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie, Pediatrie). Dit kwalitatief onderzoek toont aan dat maatwerk, emotionele veiligheid en open communicatie de sleutel vormen tot een inclusieve schoolervaring.
Uitdagingen op de speelplaats en in de klas
Kinderen met autisme botsen vaak op obstakels in hun schoolcarrière. Drukke klassen, lawaaierige speelplaatsen en weinig voorspelbaarheid zorgen voor overprikkeling. "Wat op school allemaal vrij goed lijkt te gaan, kan thuis leiden tot driftbuien of uitputting," vertellen ouders in de studie.
De onderzoekers interviewden tien kinderen (gemiddeld 10 jaar oud), hun ouders en hun leerkrachten. Opvallend is dat alle partijen benadrukken hoe belangrijk het is dat kinderen zich veilig en verbonden voelen. Zonder dat, haken ze sneller af, zowel sociaal als op schools vlak.
Vijf thema's die het verschil maken
Uit de interviews kwamen vijf centrale thema's naar voren:
1. Ondersteuning op maat – Kleine aanpassingen maken een groot verschil. Denk aan een koptelefoon tegen lawaai, een wiebelkussen of een rustig hoekje in de klas.
2. Emotionele veiligheid – Kinderen moeten het gevoel hebben dat ze er mogen zijn, met hun talenten én kwetsbaarheden.
3. Zelfbeeld – Positieve ervaringen en autonomie helpen om zelfvertrouwen op te bouwen.
4. Communicatie – Open overleg tussen ouders, leerkrachten en kind voorkomt misverstanden en versterkt samenwerking.
5. Erkenning van een andere manier van denken – Verschillen hoeven niet weggewerkt te worden, maar kunnen net een bron van verrijking zijn.
“Niet afzondering, maar betrokkenheid en afstemming maken het verschil,” luidt het besluit.
De rol van de leerkracht
Leerkrachten staan vaak onder druk: grote klassen, hoge verwachtingen en beperkte tijd. Toch bleek hun houding doorslaggevend. Een leerkracht die structuur biedt, voorspelbaarheid schept en openstaat voor samenwerking met ouders, maakt voor kinderen met ASS een wereld van verschil.
Sommige scholen experimenteren al met een ‘stiltehoek’ of ‘rustige speelplaats’. Zulke initiatieven zorgen dat kinderen niet geïsoleerd raken, maar op hun eigen tempo kunnen deelnemen.
Ouders als sleutelfiguur
Veel ouders vertelden dat ze zich alleen voelden in de zoektocht naar hulp. Lange wachtlijsten en administratieve rompslomp maken het traject zwaar. Vaak moeten zij zelf de rol van brugfiguur opnemen tussen zorg, school en thuis.
Een ouder getuigde: “Als wij niet voortdurend zelf initiatief namen, zou ons kind gewoon stil blijven staan.”
De onderzoekers benadrukken dat gezamenlijk overleg tussen ouders, school en externe hulpverleners cruciaal is om die last te verlichten.
Meer dan een diagnose
De studie toont ook dat kinderen met ASS vaak onzichtbaar ploeteren. Ze doen hun uiterste best om "mee te draaien", maar betalen daar thuis een hoge prijs voor. Een leerkracht vatte het zo samen: “In de klas lijkt alles goed te gaan, maar thuis barst de bom.”
Daarom pleiten de onderzoekers voor meer erkenning van de unieke manier van denken en leren die veel kinderen met ASS hebben. Wanneer verschillen gewaardeerd worden in plaats van gecorrigeerd, groeit niet alleen het kind, maar ook de klasgemeenschap.
Praktische aanbevelingen
Op basis van hun bevindingen formuleren Chaerle en Martens een aantal concrete aanbevelingen voor scholen:
- Creëer voorspelbaarheid via dagplanningen en vaste rituelen
- Zorg voor rustmomenten en prikkelarme plekken
- Stimuleer open communicatie tussen school en thuis
- Investeer in bijscholing van leerkrachten rond autisme
- Erken de talenten en interesses van kinderen en bouw daarop verder
Een inclusieve toekomst
De masterthesis bevestigt wat steeds meer scholen ontdekken: kinderen met autisme hebben geen nood aan aparte trajecten, maar aan een omgeving die hen begrijpt, ondersteunt en waardeert.
Chaerle en Martens besluiten: “Wanneer scholen inzetten op maatwerk, verbondenheid en communicatie, krijgen kinderen met ASS niet alleen kansen om te leren, maar ook om zich écht thuis te voelen.”
Bibliografie
REFERENCES
Ahmed, S.K. (2024). The pillars of trustworthiness in qualitative research. Journal of Medicine Surgery and Public Health, 2, 100051. https://doi.org/10.1016/j.glmedi.2024.100051
Alrehaili, R. A., ElKady, R. M., Alrehaili, J. A., & Alreefi, R. M. (2023). Exploring Early Childhood Autism Spectrum Disorders: A Comprehensive Review of Diagnostic Approaches in Young Children. Cureus, 15(12), e50111. https://doi.org/10.7759/cureus.50111
Anaby, D. R., Law, M., Feldman, D., Majnemer, A., & Avery, L. (2018). The effectiveness of the Pathways and Resources for Engagement and Participation (PREP) intervention: improving participation of adolescents with physical disabilities. Developmental medicine and child neurology, 60(5), 513–519. https://doi.org/10.1111/dmcn.13682
Anderson, C., Wood, C. I., Franklin, L., Iampieri, A., & Sarsony, C. (2024). "Getting Autism": Educators, Parents, and Autistic Adults and Teens Reflect on the Importance of Teachers Who Understand. Journal of autism and developmental disorders, 10.1007/s10803-024-06353-y. Advance online publication. https://doi.org/10.1007/s10803-024-06353-y
Bailey, J., & Baker, S. T. (2020). A synthesis of the quantitative literature on autistic pupils' experience of barriers to inclusion in mainstream schools. British Journal of Special Education, 47(3), 253–278. https://doi.org/10.1111/1471-3802.12490
Baranek, G. T., David, F. J., Poe, M. D., Stone, W. L., & Watson, L. R. (2006). Sensory Experiences Questionnaire: discriminating sensory features in young children with autism, developmental delays, and typical development. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 47(6), 591–601. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2005.01546.x
Braun, V., & Clarke, V. (2021). Thematic Analysis: A Practical Guide. Sage. https://doi.org/10.1007/978-3-319-69909-7_3470-2
Canchild. (n.d.). Family Centered Service. Retrieved December 28, 2024, from https://www.canchild.ca/en/research-in-practice/family-centred-service
Chung, E. Y.-h. (2018). Unveiling Issues Limiting Participation of Children with Developmental Coordination Disorder: From Early Identification to Insights for Intervention. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 30(9), DOI:10.1007/s10882-018-9591-3.
Coussens, M., Desnerck, G., & Pieck, P. (2021). Assessing participation: The importance of a multiperspective approach. Journal of Participation and Engagement, 34(2), 112-130
Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2018). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (4th ed.). SAGE Publications.
Enworo, O. C. (2023). Application of Guba and Lincoln’s parallel criteria to assess trustworthiness of qualitative research on indigenous social protection systems. Qualitative Research Journal, 23(4), 372–384. https://doi.org/10.1108/qrj-08-2022-0116
Family-Centred Service | CanChild. (2024). CanChild. Retrieved April 1, 2025, from https://www.canchild.ca/en/research-in-practice/family-centred-servicee…
Hasson, L., Keville, S., Gallagher, J., Onagbesan, D., & Ludlow, A. K. (2022). Inclusivity in education for autism spectrum disorders: Experiences of support from the perspective of parent/carers, school teaching staff and young people on the autism spectrum. International Journal of Developmental Disabilities. DOI: 10.1080/20473869.2022.2070418
Hodges, A., Cordier, R., Joosten, A., & Bourke-Taylor, H. (2022). Closing the Gap Between Theory and Practice: Conceptualisation of a School-Based Intervention to Improve the School Participation of Primary School Students on the Autism Spectrum and Their Typically Developing Peers. Journal of autism and developmental disorders, 52(7), 3230–3245. https://doi.org/10.1007/s10803-021-05362-5
Hodges, A., Joosten, A., Bourke-Taylor, H., & Cordier, R. (2020). School participation: The shared perspectives of parents and educators of primary school students on the autism spectrum. Research in developmental disabilities, 97, 103550. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2019.103550
Humphrey, N., & Hebron, J. (2015). Bullying of children and adolescents with autism spectrum conditions: A ‘state of the field’review. International Journal of Inclusive Education, 19(8), 845- 862.
Jing, J. Q., Jia, S. J., & Yang, C. J. (2024). Physical activity promotes brain development through serotonin during early childhood. Neuroscience, 554, 34–42. https://doi.org/10.1016/j.neuroscience.2024.07.015
Jones, M., Lee, H., & Davis, A. (2020). Integrating family and educational staff views for more effective learning strategies. Journal of Educational Collaboration, 29(1), 45-60
Kasari, C., Dean, M., Kretzmann, M., Shih, W., Orlich, F., Whitney, R., Landa, R., Lord, C., & King, B. (2016). Children with autism spectrum disorder and social skills groups at school: a randomized trial comparing intervention approach and peer composition. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 57(2), 171–179. https://doi.org/10.1111/jcpp.12460
Kenworthy, L., Yerys, B. E., Anthony, L. G., & Wallace, G. L. (2008). Understanding executive control in autism spectrum disorders in the lab and in the real world. Neuropsychology review, 18(4), 320–338. https://doi.org/10.1007/s11065-008-9077-7
King, G., Law, M., Hanna, S., King, S., Hurley, P., Rosenbaum, P., & Kertoy, M. (2006). Predictors of the leisure and recreation participation of children with physical disabilities: A structural equation model analysis. Children's Health Care, 35, 209– 234
Koegel, R., Kim, S., Koegel, L., & Schwartzman, B. (2013). Improving socialization for high school students with ASD by using their preferred interests. Journal of autism and developmental disorders, 43(9), 2121–2134. https://doi.org/10.1007/s10803-013-1765-3
Libbey H. P. (2004). Measuring student relationships to school: attachment, bonding, connectedness, and engagement. The Journal of school health, 74(7), 274–283. https://doi.org/10.1111/j.1746-1561.2004.tb08284.x
Lizzio, A., Wilson, K., & Simons, R. (2002). University students' perceptions of the learning environment and academic outcomes: Implications for theory and practice. Studies in Higher Education, 27(1), 27–52. https://doi.org/10.1080/03075070120099359
Meijer, A., Königs, M., Vermeulen, G. T., Visscher, C., Bosker, R. J., Hartman, E., & Oosterlaan, J. (2020). The effects of physical activity on brain structure and neurophysiological functioning in children: A systematic review and meta-analysis. Developmental cognitive neuroscience, 45, 100828. https://doi.org/10.1016/j.dcn.2020.100828
National Institute of Mental Health. (n.d.). Autism Spectrum Disorder (ASD). Retrieved January 27, 2024, from https://www.nimh.nih.gov/health/topics/autism-spectrum-disorders-asd
Participation Knowledge Hub | CanChild. (n.d.). Retrieved May 8th, 2025, from: https://www.canchild.ca/en/research-in practice/participation-knowledge hubhttps://www.canchild.ca/en/research-in-practice/participation-knowledge…
Reutebuch, C. K., Zein, F. E., & Roberts, G. J. (2015). A systematic review of the effects of choice on academic outcomes for students with autism spectrum disorder. Research in Autism Spectrum Disorders, 20, 1–16. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2015.08.002
Rowley, E., Chandler, S., Baird, G., Simonoff, E., Pickles, A., Lou casm, T., & Charman, T. (2012). The experience of friend ship, victimization and bullying in children with an autism spectrum disorder: Associations with child characteristics and school placement. Research in Autism Spectrum Disorders, 6, 1126–1134. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2012.03.004
Rushton, S., Giallo, R., & Efron, D. (2020). ADHD and emotional engagement with school in the primary years: Investigating the role of student-teacher relationships. The British journal of educational psychology, 90 Suppl 1, 193–209. https://doi.org/10.1111/bjep.12316
Shochet, I. M., Dadds, M. R., Ham, D., & Montague, R. (2006). School connectedness is an underemphasized parameter in adolescent mental health: results of a community prediction study. Journal of clinical child and adolescent psychology : the official journal for the Society of Clinical Child and Adolescent Psychology, American Psychological Association, Division 53, 35(2), 170–179. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp3502_1
Simpson, K., Keen, D., Adams, D., Alston-Knox, C., & Roberts, J. (2018). Participation of children on the autism spectrum in home, school, and community. Child: care, health and development, 44(1), 99–107. https://doi.org/10.1111/cch.12483
Smith, J., Robertson, L., & Taylor, P. (2022). Comprehensive evaluations in educational settings: Perspectives and expectations. Educational Research Review, 47(3), 204-219
Special education needs provision within mainstream education. (n.d.). Retrieved May 10th, 2025, from: https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/eurypedia/belgium-flemish-community…
Treharne, G., & Riggs, D. (2015). Quality in qualitative research. In Qualitative research in clinical and health psychology (pp. 57-73). Palgrave.
Tsou, Y. T., Nasri, M., Li, B., Blijd-Hoogewys, E. M. A., Baratchi, M., Koutamanis, A., & Rieffe, C. (2025). Social connectedness and loneliness in school for autistic and allistic children. Autism : the international journal of research and practice, 29(1), 87–101. https://doi.org/10.1177/13623613241259932
Ulke-Kurkcuoglu, B., & Kircaali-Iftar, G. (2010). A comparison of the effects of providing activity and material choice to children with autism spectrum disorders. Journal of applied behavior analysis, 43(4), 717–721. https://doi.org/10.1901/jaba.2010.43-717
Universiteit Gent. (2024). Algemeen ethisch protocol. Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen. https://www.ugent.be/pp/nl/onderzoek/ec/algemeen_ethisch_protocol.pdf
World Medical Association. (2013). World Medical Association Declaration of Helsinki: Ethical principles for medical research involving human subjects. JAMA, 310(20), 2191–2194. https://doi.org/10.1001/jama.2013.281053
Zeidan, J., Fombonne, E., Scorah, J., Ibrahim, A., Durkin, M. S., Saxena, S., Yusuf, A., Shih, A., & Elsabbagh, M. (2022). Global prevalence of autism: A systematic review update. Autism research : official journal of the International Society for Autism Research, 15(5), 778–790. https://doi.org/10.1002/aur.2696
