Trippen als alternatieve behandeling voor depressie

Drugs als behandeling voor depressie, is dat wel verantwoord? Dat vragen wel meer mensen zich af wanneer ze voor het eerst horen over het gebruik van ketamine voor de behandeling van depressie. Toch is er in België al de mogelijkheid om een dergelijke behandeling te ondergaan. Verschillende bekende Vlamingen waaronder televisiepresentator Otto-Jan Ham en singer-songwriter Selah Sue probeerden een psychedelische behandeling voor angst en depressie al uit. Maar zijn er nog niet genoeg behandelingen op de markt voor depressie?

Bijna de helft is therapieresistent

1 tot 1.7 miljoen van de Belgen wordt op een bepaald moment in zijn leven depressief. Ondanks het overvloedige aanbod aan medicatie voor deze patiënten is 40% van hen therapieresistent. Dit houdt in dat bij een behoorlijk aantal van de patiënten de behandeling niet of onvoldoende aanslaat. Bovendien hebben deze behandelingen heel wat beperkingen: ze werken niet in op alle klachten, patiënten ervaren een terugval na het stoppen van de medicatie, ze kennen een heel aantal (ernstige) bijwerkingen, ze kunnen verslavend zijn en het kan wel eens lang duren voor ze effectief werken. Het enthousiasme rond de opkomst van psychedelica in de strijd tegen depressie is daarom ook zeker te begrijpen.

Psyche… wat?

Wat zijn die psychedelica nu eigenlijk precies? Psychedelica zijn middelen die ervoor kunnen zorgen dat mensen na inname trippen. Dit houdt in dat ze anders kunnen gaan denken, voelen en ruiken. Typisch voor het trippen zijn zogenaamde hallucinaties. Als gevolg hiervan zijn deze producten sinds de jaren 70 illegaal voor recreatief gebruik in België. Ondanks deze nare gewaarwordingen werd er in de afgelopen jaren weer meer onderzoek gedaan naar het therapeutisch gebruik van deze middelen in de geestelijke gezondheidszorg. De bijwerkingen van psychedelica lijken voorlopig beperkt, ze werken snel (soms al na enkele uren) en de meeste middelen zijn niet verslavend wanneer ze correct gebruikt worden.

Een ‘tripje’ naar het ziekenhuis

In België wordt er al ketamine toegediend bij mensen met een therapieresistente depressie op bijvoorbeeld psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen. Dat gebeurt in de vorm van een neusspray. Aangezien ketamine een dissociatie kan veroorzaken, wordt het ook wel een dissociatief psychedelicum genoemd. Een dissociatie is een ervaring die best moeilijk te omschrijven is omdat het een subjectief en erg individueel gevoel is. Een patiënt kan tijdens een dissociatie dingen anders zien, horen of voelen. Zo kunnen bijvoorbeeld geluiden harder lijken of kleuren feller gezien worden. Verder is het losraken van jezelf of je omgeving heel typerend voor een dissociatie.

Het is vanzelfsprekend dat deze ervaringen angstgevoelens kunnen opwekken bij de patiënt. Daarom zijn goede begeleiding door een verpleegkundige en toediening in een professionele context essentieel! Om die reden moeten patiënten voor de eerste sessies opgenomen worden in het ziekenhuis ter observatie. Echter wordt er in het onderzoek naar psychedelica heel erg weinig ingezoomd op wat de verpleegkundige dan juist moet doen tijdens de begeleiding van deze patiënten. Vanuit de praktijk blijkt ook dat verpleegkundigen tegen dit probleem aanlopen. In deze scriptie werd er dan ook gezocht naar concrete hulpmiddelen voor de begeleiding van deze patiënten.

Meer dan een bijwerking

Verschillende studies hebben de antidepressieve werking van ketamine in verband gebracht met haar dissociatieve effect. Met andere woorden zouden dissociaties er dus voor kunnen zorgen dat mensen minder depressief worden. Deze dissociaties zouden daarom ook niet mogen gezien worden als een bijwerking, maar wel als een gewenst effect. Vanuit die insteek zouden de patiënten in feite moeten worden begeleid. De beleving van de patiënt is dus ook een belangrijk onderdeel van de therapiesessies. Daarom zijn de behandelomgeving (de setting) en persoonsafhankelijke factoren (de set) dus belangrijke zaken waarmee rekening gehouden moet worden.

De dissociatiebox

Er is binnen het werkveld nog nood aan concrete hulpmiddelen bij de begeleiding van patiënten die een behandeling met ketamine ondergaan. Daarom werd een dissociatiebox ontwikkeld met allerhande materialen die verpleegkundigen kunnen gebruiken. In de box zijn ook verschillende zaken toegevoegd om de set en setting van de behandeling positief te beïnvloeden, zoals een ontspannende lamp, een dekentje, oordopjes, een muziekbox, een afspeellijst met muziek, een flowchart en nog verschillende tips voor verpleegkundigen. Met deze box worden dus heel wat instrumenten aangereikt om de therapie gunstig te beïnvloeden.

Trippen als therapie

Omwille van de vele beperkingen van de bestaande medicatie voor depressie, is de opkomst van psychedelica in de geestelijke gezondheidszorg zeker te begrijpen. Toch brengt deze vernieuwende therapie veel vragen met zich mee, ook binnen het werkveld. Wat is de rol van de verpleegkundige in dit verhaal? En hoe moeten deze patiënten juist worden begeleid? De dissociatiebox is alvast een concreet hulpmiddel dat verpleegkundigen kan helpen bij de begeleiding van patiënten die een behandeling met ketamine ondergaan. Bovendien maakt deze box de dissociatie voor de patiënt een stuk aangenamer. Hoewel het onderzoek naar het gebruik van psychedelica in de geestelijke gezondheidszorg nog in zijn kinderschoenen staat, lijkt trippen als therapie binnen een medische context voorlopig veelbelovend.