Is de verkeerseducatie van basisschoolkinderen eigenlijk wel de verantwoordelijkheid van scholen, of toch die van de ouders?

Is de verkeerseducatie van basisschoolkinderen eigenlijk wel de verantwoordelijkheid van scholen, of toch die van de ouders?

Minimaal 58 % van de basisschoolkinderen kijkt niet correct naar links en naar rechts bij het oversteken van de straat. Dit ontbrekende kijkgedrag is ook bij volwassen voetgangers de belangrijkste oorzaak van ongevallen. Het blijkt dat dit kijkgedrag zeer moeilijk aan te leren is met een eenmalige verkeersles. Wat kunnen we dan wel doen om de kinderen te helpen met hun verkeerskundige opvoeding?

Wat is het probleem?

Al enkele decennia klagen ouders, docenten, buurtbewoners en gemeenten over de ‘chaos aan de schoolpoort’. De oorzaak hiervan ligt grotendeels in het feit dat Vlaanderen wordt gekenmerkt door een verspreide bebouwing (lintbebouwing). Hierdoor zijn er grote verschillen in afstanden van het huis van de kinderen tot aan de school. Vooral de kinderen die verder weg wonen komen met de auto naar school. Maar de aanwezigheid van de auto in schoolzones geeft andere ouders weer een onveilig gevoel waardoor ook deze ouders hun kinderen met de auto naar school gaan brengen. Dit vormt dan ook een vicieuze cirkel doordat steeds meer ouders hun kinderen met de auto naar school brengen.

Hier kleven een aantal nadelen aan. Ten eerste hebben de kinderen die nog wel te voet of met de fiets naar school komen, een nog groter risico om betrokken te raken bij ongevallen. Daarnaast krijgen kinderen steeds minder de kans om met een ouder op een veilige manier ervaring op te doen in het verkeer. Kinderen bewegen dan ook steeds minder, waardoor er steeds meer overgewicht en achterstanden in de motoriek van kinderen is.

Om deze vicieuze cirkel te doorbreken heb ik een wetenschappelijk onderzoek gedaan naar ‘veilige schoolomgevingen’. In eerste instantie zijn tien observaties gehouden aan drie Vlaamse basisscholen. Hierbij is op het zebrapad voor de schoolpoort het gedrag van enerzijds de auto’s en anderzijds de zwakke weggebruikers geobserveerd. Dit zijn de voetgangers, fietsers of kinderen met bijvoorbeeld een step of skates.

Welke resultaten komen uit dit onderzoek

Uit deze observaties blijkt dat ouders de auto slordig op straat parkeren om hun kinderen uit te laten stappen. De kinderen zijn daarentegen niet actief genoeg met het verkeer bezig. De snelheid van het oversteken van de straat is vaak te hoog doordat kinderen niet afstappen van de fiets of de step. Verder is de onoplettendheid van de kinderen vastgesteld. Het blijkt dat van de 219 kinderen, 58% van de basisschoolkinderen niet correct naar het gemotoriseerde verkeer kijkt, vooraleer ze de weg oversteken. De aanwezigheid van een gemachtigd opzichter lijkt het kijkgedrag van de kinderen wel te verbeteren. 

“58% van de kinderen kijkt niet correct voordat ze de straat oversteken”

Om het correcte kijkgedrag bij kinderen aan te leren is een korte verkeersles gemaakt. Basisschoolkinderen uit klas drie tot en met zes kregen een korte video te zien waarin er vanuit het perspectief van een voetganger wordt overgestoken op een zebrapad. Hierbij draait de camera van links naar rechts. De kinderen moeten opnoemen wat ze hebben gezien. Zoals het type voertuig, de kleur van het voertuig en of ze het voertuig aan de linker- of rechterkant hebben gezien. Na de verkeersles zijn opnieuw observaties gehouden om te bepalen of het kijkgedrag van de basisschoolkinderen is verbeterd. Ondanks dat de gehele verkeersles is gebaseerd op wetenschappelijk bewezen onderwijsmethoden, blijken de kinderen niet meteen beter te gaan kijken bij het oversteken. Het kijkgedrag van de kinderen lijkt dan ook moeilijk aan te leren met een eenmalige korte verkeersles. 

De ongevallengegevens van de Politie liegen er niet om. Daaruit blijkt dat het ontbrekende kijkgedrag van voetgangers de aanleiding is in 60% van de voetgangersongevallen binnen de bebouwde kom. Dit geldt voor alle leeftijden van de voetgangers en dus niet alleen voor kinderen. Verder blijkt dat zebrapaden zonder verkeerslichten de gevaarlijkste locaties zijn voor voetgangers om betrokken te raken bij een ongeval.  Het subjectieve verkeersveiligheidsgevoel is in België dan ook zeer slecht ten opzichte van andere Europese landen. 

Wat kunnen we dan wel doen voor veiligere schoolzones?

Wat betreft het ontbrekende kijkgedrag van de basisschoolkinderen, blijken de fysieke eigenschappen nog sterk onderontwikkeld te zijn. Tot ongeveer het achtste levensjaar is het kijkgedrag nog niet volgroeid en ook het risicobewustzijn begint zich pas vanaf tien à twaalf jaar te ontplooien. Begeleide blootstelling en ervaring met het verkeer kunnen dit proces wel sterk versnellen en verbeteren. 

Er moet dus steeds meer belang komen aan ‘informele educatie’ waarbij ouders een cruciale rol hebben met betrekking tot de verkeersopvoeding van hun kinderen. Duurzame woon-schoolverplaatsingen – zoals te voet of met de fiets – vormen hierbij de ideaal oplossing. Kinderen krijgen op deze manier de kans om op een veilige manier kennis te maken met het verkeer. En anderzijds kunnen we samen een steentje bijdragen aan het milieu door de negatieve effecten van de auto te vermijden.

Ligt de focus van verkeerslessen op lagere scholen voornamelijk op kinderen, of toch op het betrekken van de ouders?

Kinderen leren tot ongeveer twaalf jaar vooral uit de praktijk. Verkeerslessen moeten dan ook vooral buiten, in het ‘echte verkeer’ worden gedaan. Aangezien de lagere scholen weinig tijd over hebben, is de verkeerskundige opvoeding voor een groot deel de verantwoordelijkheid van de ouders. Om een goed begin te geven, kunnen ouders – maar ook grootouders, de oppas of leraren – de verkeersles gratis op YouTube bekijken met de basisschoolkinderen. De video duurt slechts tien minuten en is te bekijken via de volgende link: ‘https://youtu.be/deUxVUujB0g’, of via de zoekterm: “De Oversteek-Game, Zie jij alles?!”.

Conclusie

Het kijkgedrag van voetgangers in het verkeer blijkt problematisch, ongeacht de leeftijd van de voetganger. Dit onderzoek heeft aangetoond dat de video na eenmalig gebruik weinig effect heeft. De conclusie uit dit onderzoek luidt dan ook dat ouders na de verkeerslessen, veel meer hun kinderen moeten begeleiden in het verkeer. Pak de fiets, step, skates of ga te voet en geef onderweg tips aan de kinderen. Alleen zo kunnen we het verkeer samen veiliger maken. Jong geleerd is oud gedaan!