Engels? Of toch liever les in het Nederlands?

Taalregeling zet rem op verengelsing in Vlaamse hogescholen en universiteiten

“When should we submit the paper?”, klinkt het door de collegezaal. “Within three weeks,” antwoordt de docent. Snel noteert Wendy Mierda (24) de opdracht. Haar agenda klapt dicht en verdwijnt in haar rugzak. Door naar de volgende les. Climate impacts and policy staat op de planning.

Wendy studeert Earth sciences, global enviromental change and policy aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Deze opleiding is een van de vele opleidingen in Nederland die volledig Engelstalig is. Dat betekent grofweg dat elk boek, elke opdracht en elke paper Engelstalig is. 

Voor veel Nederlandse studenten is dit de dagelijkse realiteit. Bijna driekwart (74%) van de masteropleidingen in Nederland is Engelstalig. Daartegenover staat dat de Nederlandstalige masteropleidingen steeds zeldzamer worden. Ter illustratie: aan de Vrije Universiteit Amsterdam kan een student kiezen uit 131 Engelstalige en maar 53 Nederlandstalige masteropleidingen.

Een rem op de verengelsing in Vlaanderen

In Vlaanderen is dat niet het geval. In het academiejaar 2017 – 2018 was het percentage anderstalige masteropleidingen 23,63%. Vlaamse studenten spreken minder vaak Engels op school dan hun medestudenten in Nederland. De Taalunie, een kennis- en beleidsorganisatie voor de Nederlandse taal, publiceerde eind 2019 een rapport waaruit blijkt dat Vlaamse studenten al in 2016 aangaven in 2,5% van de gevallen altijd Engels te spreken met hun docenten. In 2018 steeg dat percentage naar 2,8%. In Nederland ligt dat percentage op 20%.

De taalregeling op het hoger onderwijs in Vlaanderen is de reden dat onderwijsinstellingen hier minder verengelsen dan in Nederland. Vlaamse hogeronderwijsinstellingen zijn gebonden aan grenzen. Van het totale aanbod masteropleidingen in Vlaanderen mag maximaal 35% in een andere taal georganiseerd worden. Daarbij komt dat hogeronderwijsinstellingen verplicht zijn te garanderen dat er een Nederlandstalig equivalent bestaat voor elke Engelstalige opleiding in Vlaanderen. In een Nederlandstalige masteropleiding mag de helft van de vakken anderstalig zijn.

A lot of benefits

Universiteiten, zowel in Nederland als in Vlaanderen, stappen over op het Engels omdat het tal van voordelen heeft. Een international classroom is zo’n voordeel. Hogeronderwijsinstellingen trekken buitenlandse studenten aan als ze hun opleidingen in het Engels organiseren. Het resultaat: een multiculturele groep studenten.

Zo komen studenten tijdens hun opleiding in contact met verschillende culturen en perspectieven en worden ze voorbereid op een baan in deze geglobaliseerde wereld. Een international classroom is ook een betere leeromgeving. De buitenlandse instroom is vaak getalenteerd en gemotiveerd. Dat zorgt voor een ambitieuzere studiecultuur voor de studenten.

Maar hogeronderwijsinstellingen trekken niet alleen buitenlandse studenten aan, maar ook buitenlandse, gerenommeerde lesgevers en onderzoekers. Voor opleidingen is dat vaak een voordeel. Buitenlandse professoren kunnen op een hoger niveau lesgeven in het Engels.

Vloeiend Engels

Daarnaast kan niet ontkend worden dat het Engels de lingua franca van de wetenschap is. Wetenschappers worden overal ter wereld tewerkgesteld. Het is daarom belangrijk dat zij in staat zijn te communiceren met hun collega’s die vaak ook een andere moedertaal hebben. Wetenschappers publiceren baanbrekende artikels meestal in het Engels om zo een groter bereik te hebben. Door les te geven in het Engels kunnen die artikels direct besproken worden in de lessen, zonder te hoeven wachten op een vertaling. Zo wordt de toegang tot kennis vergroot.

Engelstalig onderwijs bereidt beter voor op de (internationale) arbeidsmarkt. Studenten breiden zo hun kennis van het Engels uit. Iets wat in deze internationale maatschappij als een troef beschouwd wordt. Studenten ontwikkelen competenties die noodzakelijk zijn als zij terechtkomen op een internationale arbeidsmarkt. Ook op de Nederlandstalige arbeidsmarkt komen afgestudeerden steeds vaker in contact met internationale of interculturele uitdagingen. Afgestudeerden functioneren beter in hun werkveld en vergroten hun kans op werk als zij het Engels vloeiend beheersen.

Economische motieven

Maar hogeronderwijsinstellingen verengelsen ook omdat het financieel aantrekkelijk is. Onderwijsinstellingen verdienen meer aan studenten die buiten de Europese Economische Ruimte afkomstig zijn dan aan studenten uit de EU. Dat verschil in collegegeld kan oplopen tot duizenden euro’s.

Buitenlandse studenten compenseren ook dalende studentenaantallen. Zonder deze studenten zou het opleidingsaanbod kunnen verschralen. Het kan ook de instandhouding betekenen van een instroom studenten die groot genoeg is om noodzakelijke voorzieningen efficiënt te benutten.

Er zijn ook nadelen…

Maar elke medaille heeft een keerzijde. Als hogeronderwijsinstellingen overstappen op het Engels als voertaal is dat niet zonder consequenties. Een voorbeeld van zo’n consequentie is de verzwakte meertaligheid die verengelsing met zich meebrengt. In Nederlandstalige opleidingen worden teksten in minstens twee talen gelezen. In Engelstalige opleidingen worden teksten, boeken en cursussen vaak alleen in het Engels bekeken. Dit omdat bijvoorbeeld Chinese studenten geen Franse teksten kunnen raadplegen zoals Vlamingen dat wel kunnen.

Engelstalig onderwijs kan zelfs resulteren in kwaliteitsverlies. Een voorwaarde voor goed Engelstalig onderwijs is dat iedereen voldoende vloeiend Engels spreekt. De kwaliteit van de lessen kan afnemen als Nederlandstalige docenten overschakelen op het Engels. Docenten hebben een lagere capaciteit om zich uit te drukken. Zaken uitleggen en verduidelijken is moeilijker in het Engels dan in het Nederlands. Studenten behalen zo slechtere studieresultaten.

Belemmeringen

Engelstalig onderwijs werpt ook drempels op, met name voor de kwetsbare groepen in de samenleving zoals eerstegeneratiestudenten of studenten wiens moedertaal niet het Nederlands of het Engels is. De stap naar het hoger onderwijs wordt zo bemoeilijkt. Studenten verwerven tijdens hun studie een nieuwe academische woordenschat. Het kost studenten tijd om deze woordenschat in de vingers te krijgen en dat geldt nog meer voor studenten die afkomstig zijn uit lager opgeleide milieus of studenten met een andere moedertaal. Engelstalig onderwijs belemmert de deelname aan het hoger onderwijs.

Met de keuze voor het Engels als voertaal, wordt er ook gekozen voor een bepaalde geografische oriëntatie en cultuur. Engelstalige opleidingen leggen de focus op de Angelsaksische wereld. Door de veranderende verhoudingen in de wereld, zoals de Brexit en de opkomst van China, is het maar de vraag hoe wenselijk die focus is.

Engels of Nederlands?

Voer tot nadenken, want het is duidelijk dat de verengelsing een keerzijde heeft. De taalregeling voorkomt dat hogeronderwijsinstellingen profiteren van de verengelsing, maar het voorkomt ook dat de slinger te ver doorslaat zoals in Nederland.