Impact van acteren op de stem: feit of fictie?

Heeft u zich soms al eens afgevraagd wat er de laatste jaren met Al Pacino’s stem gebeurd is? Zou zijn ruwer geworden stem veroorzaakt worden door de ‘roepende’ karakters die hij portretteerde in klassiekers zoals Scarface en The Devil’s Advocate? Of is dit eerder te wijten aan zijn levensstijl als verstokte kettingroker? Ondanks het feit dat er een taboe heerst rond stemproblemen bij acteurs, blijkt dit toch een frequent voorkomend probleem te zijn..

“A defective voice will always preclude an artist from achieving the complete development of his art, however intelligent he may be.... The voice is an instrument which the artist must learn to use with suppleness and sureness, as if it were a limb.” (Sarah Bernhardt, The Art of the Theatre)

Reeds een eeuw geleden beschreef The Divine Sarah de acteursstem aan The Art of the Theatre. Ze wees op het feit dat de stem onlosmakelijk verbonden is met het volledige lichaam en dat hier genoeg aandacht moet aan geschonken worden. Tegenwoordig blijkt dat acteurs toch nog steeds een significant deel van de populatie van patiënten vormen die aankloppen bij de NKO-arts. Hoewel hun kennis over juist stemgebruik uitgebreider zou zijn dan die van andere professionele stemgebruikers, overbelasten en vermoeien ze hun stem tijdens het performen. Er wordt vaak in stoffige theaterzalen gespeeld, meestal zonder stemversterking waardoor ze zelf hun stem moeten projecteren. Ook houden acteurs er een onregelmatige levensstijl op na en ervaren ze tevens regelmatig druk en stress door werkonzekerheid. Hierdoor rijst de vraag of acteren de stem rechtstreeks beïnvloedt en of de stemproblemen van acteurs misschien eerder te wijten zijn aan hun manier van leven.

Om deze vraag te beantwoorden werden 27 professionele en 19 niet-professionele acteurs onder de loep genomen. Er werden eveneens stemonderzoeken gedaan bij 8 professionele dansers. Dit om de impact van een stemprobleem te kunnen meten.

Hoe gaat zo'n stemonderzoek in zijn werk? De onderzoekers bezochten een 50-tal theater- en dansvoorstellingen waarbij de acteurs werden geacht om voor en na de voorstellingen 15 minuten vrij te houden. In dit tijdsbestek werden er stemopnames gemaakt en een aantal vragenlijsten ingevuld. Deelnemers hielden een /aa/ aan op een normale toonhoogte en een zo lang, laag, hoog, luid en stil mogelijke /aa/. Ook lazen ze een standaardtekst voor. Via het softwareprogramma Praat konden er akoestische analyses gebeuren op deze stalen.

De testresultaten bevestigen de trend die reeds in voorgaand onderzoek werd aangehaald: een theatervoorstelling heeft een licht verbeterend effect op de stem. De toonhoogte van de acteurs stijgt namelijk zowel bij professionele als niet-professionele acteurs. Omdat deze trend zich niet bij dansers vertoont, kan men stellen dat het stemgebruik aan de basis ligt. Dezelfde trend ziet men na opwarmingsoefeningen. Het doet voorzichtig vermoeden dat een voorstelling hetzelfde effect zou kunnen veroorzaken dan een opwarmingsoefening. Verder blijkt uit de vragenlijsten dat de acteurs meer discomfort ervaren in het keelgebied. Is het misschien mogelijk dat zij dan toch een negatief effect ervaren van het stemgebruik tijdens een voorstelling? Dansers geven na de voorstelling aan meer pijn te ervaren in vergelijking met ervoor. Aangezien deze proefgroep wordt blootgesteld aan heel wat fysieke inspanning, kan dit uiteraard het voorgaande resultaat verklaren. Verontrustend nieuws dook op bij het analyseren van een algemene vragenlijst over de gezondheid van de deelnemers. De acteurs hebben duidelijk andere leefgewoonten dan de dansers. Ze drinken meer alcohol, roken meer, zijn vaker oververmoeid en lijden heel wat stress. De leefwereld van een acteur en een danser verschilt, waarbij dansers dikwijls bewuster zijn van hun lichaam en gezondheid.

Meer en breder onderzoek kan uitsluitsel bieden over de effectieve impact van een theatervoorstelling op lange termijn. Het is belangrijk om tevens aandacht te vestigen op het effect van stemtraining en preventie tijdens theateropleidingen.

Ondanks het licht positieve effect van een theatervoorstelling op de stem, is de levensstijl van acteurs alarmerend. Niet alleen een gezonde geest, maar zeker ook een gezonde stem huist in een gezond lichaam.