Een ervaringswerker in je team

“Eindelijk iemand die begrijpt hoe ik mij voel.”

“

Er is nog steeds veel stigmatisering in de samenleving. Als je in het bushokje aan het SInt-Jozef-ziekenhuis staat, zijn er nog steeds mensen die vertragen en wijzen naar jou. Als je met een maag-darmproblematiek opgenomen wordt in het ziekenhuis, staat je psychische diagnose vermeldt in het dossier. Hierdoor wordt je niet serieus genomen.” - Ann Callebert

Wat is een ervaringswerker?

Een ervaringswerker is iemand die zelf de geestelijke gezondheidszorg heeft ervaren langs de andere kant, de kant van de patiënt. Hierna heeft deze persoon zijn/haar kwetsbaarheid omgezet in een kracht om mensen met dezelfde ervaringen te ondersteunen. Dit door middel van een opleiding tot ervaringswerker. De ervaringswerker gaat de ervaringsdeskundigheid inzetten als professionele hulpverlener. Dit door middel van emotionele en sociale steun te bieden.

Ervaringswerk in de geestelijke gezondheidszorg is nog steeds een nieuw fenomeen. Dit zorgt ervoor dat het niet overal even gemakkelijk te integreren is in de werking van een zorginstelling. 

Het inzetten van ervaringswerkers in herstelgerichte zorg brengt zowel mogelijkheden als knelpunten met zich mee. 

Mogelijkheden

Het samenwerken met ervaringswerkers heeft zeer veel positieve punten. Het zorgt voor een eerlijke stem voor de patiënt. Ervaringswerkers spreken de taal en kunnen zich echt helemaal inleven in de beleefwereld van de patiënt. Het gaat niet om dure woorden en termen vanuit de leefwereld van psychologen en beleidsmedewerkers, het gaat erom dat je iemand hebt die echt de taal spreekt. Ervaringswerkers verlenen zorg op basis van hun eigen ervaringen en die van anderen die in het dagelijkse leven omgaan met hun aandoening. Andere zorgprofessionals daarentegen, verlenen hulp op basis van theoretische, technische en wetenschappelijke kennis. Als deze twee vormen van kennis worden gecombineerd krijgt de cliënt een totaalpakket van de zorg. Ervaringswerkers begrijpen wat anderen in een gelijkaardige situatie doormaken. Dit zorgt voor een gevoel van acceptatie en begrip. Het zorgt voor een gevoel van normaliteit bij de eigen ervaringen van de lotgenoten. Ze voelen zich minder alleen en uitzonderlijk. Ervaringswerkers kunnen bepaalde dingen soms eerder signaleren bij cliënten dan reguliere hulpverleners.

Knelpunten

Langs de andere kant loopt het ook niet altijd van een leien dak. Nieuwe processen gaan vaak gepaard met valkuilen en weerstand. Dit is ook zo bij het inzetten van ervaringswerkers. Het gelijkwaardigheidsprincipe loopt vaak nog achter. De ervaringswerker wordt vaak nog niet gezien als een volwaardig lid. Dit door de subtiele stigmatisering en de gedachte dat de ervaringswerker een tekort aan kennis zou hebben. Ook de spiegel die ervaringswerkers andere hulpverleners voorhouden, is niet steeds even gemakkelijk. De andere hulpverleners zien zo vaak hun eigen kwetsbaarheid.

Compagoog

Na verschillende interviews en bronnen, viel ons al snel op dat er nood was aan een concrete werkvorm om deze knelpunten actief aan te pakken. Zo ontstond onze werkvorm ‘Compagoog’. ‘Compagoog’ is een werkvorm die ontwikkeld werd om de samenwerking tussen ervaringswerkers en andere zorgprofessionals te bevorderen aan de hand van dialoog. Je kan deze werkvorm gebruiken wanneer er al een ervaringswerker is ingeschakeld of wanneer je een ervaringswerker wil inschakelen in de organisatie. We willen met Compagoog moeilijk bespreekbare onderwerpen toch bespreekbaar maken, zodat hierover op een open en eerlijke manier gepraat kan worden. Dit kan op een teamvergadering gebruikt worden.

De naam ‘Compagoog’ is een samenstelling van de woorden compagnon en agoog. Hieronder verstaan we dat een ervaringswerker en andere zorgprofessionals een compagnon zijn voor elkaar en voor de cliënten. Tegelijkertijd zijn ze ook agoog, werken ze samen als collega’s en zorgen ze samen voor verbinding.

Gedurende onze interviews hebben we verschillende quotes en uitspraken verzameld van ervaringswerkers, psychologen, psychiaters, verpleegkundigen, sociaal werkers, directeurs… Hieruit werd duidelijk wat er leeft rond dit thema. Deze quotes deelden we op in 6 categorieën: vertrouwen & veiligheid, deskundigheid, weerstand, zelfzorg, taak & profiel en draagvlak & visie. Elke quote kreeg een afzonderlijke kaart, met daarop een woordje uitleg en een vraag om dialoog op gang te brengen. Deze kaarten werden opgedeeld in 6 kleuren, zoals de categorieën hierboven.

Aan de hand van een kleurendobbelsteen, kies je een kaart en ga je in dialoog over de quote. Nadat men hierover in debat is gegaan, worden er actiepunten opgemaakt. Deze actiepunten kan je dan opschrijven, en ophangen in de organisatie, zodat deze voor elke betrokkene zichtbaar zijn.

Deze werkvorm is ontwikkeld tijdens de corona-periode. Daarom ontwikkelden we ook een online variant.

Compagoog werd reeds uitgetest binnen de organisatie ‘Broeders van Liefde’. Als belangrijkste feedback hieruit kregen we te horen dat Compagoog doet wat het moet doen: een gesprek op gang brengen tussen de verschillende actoren. Hieruit werd dan ook beslist om de werkvorm in samenwerking met Broeders van Liefde op de markt te brengen, zodat ervaringswerkers in de toekomst nog beter ingezet kunnen worden.

Het schrijven van dit projectrapport en het creëren van onze werkvorm hebben wij allemaal als zeer interessant en leerrijk ervaren. We hopen dat onze werkvorm Compagoog een gesprek op gang brengt over ervaringswerk in vele facetten.