De vertaling van Braziliaanse culturele elementen en racistische woorden

Alessandro
Vlerick

Hoe kunt u Braziliaanse woorden en andere culturele elementen correct vertalen? Zijn woorden zoals feijoada, capoeira, Corcovado en Pão de Açúcar in de eerste plaats vertaalbaar? Met welke vertaalstrategieën kunt u het best een andere cultuur respecteren? Hoe kunt u racistische woordenschat vertalen zonder daarbij etnische minderheden te kwetsen? Onze scriptie tracht antwoorden te vinden op deze vragen en biedt u daarom strategieën aan om, op een zo ‘woke’ mogelijke manier, teksten te vertalen van het Nederlands naar het Frans.

Scriptie geschreven door Alessandro Vlerick

Ons onderzoek ‘Traduction de realia et de toponymes brésiliens : traduction partielle du livre Kannibalen in Rio d’Ineke Holtwijk’ werd in het Frans geschreven en legt duidelijk uit hoe u op een doordachte wijze culturele elementen, ook realia genoemd, en racistische woordenschat kunt vertalen. Deze studie is gebaseerd op onze eigen partiële vertaling van het boek ‘Kannibalen in Rio’, geschreven door de Nederlandse journaliste Ineke Holtwijk, en bestaat uit drie hoofdstukken waarvan de twee eerste het meest omvangrijk zijn.

In het eerste hoofdstuk geven we u een uitgebreid overzicht van de meest relevante artikels over hoe u Braziliaanse culturele elementen en toponiemen of plaatsnamen kunt definiëren en herkennen. Deze theoretische bagage heeft ons geholpen om in het tweede en derde hoofdstuk antwoorden te vinden op de drie volgende onderzoeksvragen die tegelijkertijd ook de ruggengraat van ons onderzoek vormen:

1. Hoe herkennen we en vertalen we Braziliaanse realia en toponiemen in een reisverhaal?

2. Hoe vertalen we de gesproken taal van het boek ‘Kannibalen in Rio’?

3. Hoe vertalen we de raciale en racistische terminologie of woordenschat van het boek ‘Kannibalen in Rio’?

In het tweede hoofdstuk van ons onderzoek zullen we het pronkstuk van ons werk in de kijker zetten: de gedeeltelijke vertaling naar het Frans van drie hoofdstukken uit het boek ‘Kannibalen in Rio’. Door middel van deze vertalingsoefening hebben we getracht verbanden te leggen tussen de bovengenoemde theorie en de praktijk. Bij wijze van inleiding hebben we eerst een korte biografie gegeven van Ineke Holtwijk. Vervolgens hebben we wat informatie verschaft over de uitgeverij Balans. Zoals eerder vermeld hebben we, door middel van het tweede hoofdstuk, een antwoord gevonden op onze eerste onderzoeksvraag.

Angela Davis

 

“Racisme is een veel geniepiger, veel meer verborgen soort fenomeen, maar tegelijkertijd is het misschien veel verschrikkelijker dan het ooit is geweest.”

Met het bovenstaand citaat legt de iconische zwarte activiste Angela Davis ons uit dat racisme soms onopgemerkt deel kan uitmaken van ons dagelijkse leven, en dus ook ons taalgebruik. In het derde hoofdstuk hebben we daarom ook geprobeerd om stil te staan bij enkele struikelblokken die werden veroorzaakt door het gebruik van spreektaal en racistische terminologie in het boek ‘Kannibalen in Rio’. Bent u een (toekomstige) vertaler of stelt u zich gewoonweg vragen over racistisch woordgebruik en de vertaling ervan? Dan biedt deze scriptie u zeker enkele antwoorden die hopelijk ook een steentje kunnen bijdragen aan de dekolonisatie van ons taalgebruik in Vlaanderen.

We wensen u veel leesplezier toe en ... ‘stay woke’!

 

 

Bibliografie

Aixelá, J. F. (1996). Culture-specific items in translation. In R. Alvarez & C. África Vidal (Eds.), Translation, Power, Subversion (pp. 52-78). Clevedon: Multilingual Matters.

Andrei, C. (2015). Traduire l’interculturel. Du traduisible et de l’intraduisible des culturèmes «voyageurs» en français et en roumain. La Francopolyphonie, 10(2), 205-214.

Bagajewa, I. (1992). Geographical names: Problems of equivalence and translatability. In B. Lewandowska-Tomaszyck & M. Thelen (Eds.), Translation and Meaning (Part II) (pp. 349-354). Maastricht: Rijkshogeschool Maastricht, Faculty of Translating and Interpreting.

Ballard, M. (2001). Le nom propre en traduction: anglais-français. Paris: Ophrys.

Ballard, M. (2005). Les stratégies de traduction des désignateurs de référents culturels. In M. Ballard (Ed.), La Traduction, contact de langues et de cultures (1) (pp. 125-151). Arras: Artois Presses Université.

Ballard, M. (2006). La traduction: entre enrichissement et intégrité. In M. Ballard (Ed.), La Traduction, contact de langues et de cultures (2) (pp. 161-176). Arras: Artois Presses Université.

Bauer, G. (1985). Namenkunde des Deutschen. Bern, Frankfurt am Main and New York: P. Lang.

Borillo, A. (1996). Diversités des sources: La relation partie-tout et la structure [N1 à N2] en français. Faits de langues, 7(1), 111-120.

Borowczyk, P. (2019). La nature du commentaire explicatif dans la traduction des toponymes et des anthroponymes–étude comparative. Studia Romanica Posnaniensia, 46(1), 7-23. doi:10.14746/strop.2019.461.001.

Chafai, N. (2019, November 18). Typologie des textes narratifs [blog]. Retrieved December 5, 2021, from https://cld.hypotheses.org/.

Chiaro, D. (2009). Issues in audiovisual translation. In J. Munday (Ed.), The Routledge companion to translation studies (pp. 141-165). London and New York: Routledge.

Courthiade, M. (2004). Les Rroms dans le contexte des peuples européens sans territoire compact. Strasbourg: Bulletin de l'Association des Anciens Élèves de l'INALCO.

Cruse, D. A. (1986). Lexical Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.

Cuciuc, N. (2011). Traduction culturelle: Transfert de culturèmes. La linguistique, 47(2), 137-150.

Delcour, C. (2020). Entre foreignization et domestication: Traduction commentée de chapitres de 1971- Never a Dull Moment: Rock's Golden Year, de David Hepworth (unpublished master's dissertation Université de Liège). Université de Liège: Liège.

Dominguès, C., & Eshkol-Taravella, I. (juin, 2013). Repérer des toponymes dans des titres de cartes topographiques. Contribution to the symposium TALN2013, Les Sables d'Olonne (France).

Drahota-Szabó, E. (2015). Fordíthatóság, fordíthatatlanság és ami közötte van. Szeged: Grimm Kiadó.

Farina, A. (2011). Les « Realia francophones » dans les dictionnaires : le modèle d'une traduction exotisante. Éla. Études de linguistique appliquée, 164(4), 465-477.

Florin, S. (1993). Realia in translation. In P. Zlateva (Ed.), Translation as social action. Russian and Bulgarian perspectives (pp. 122-128). London: Routledge.

Goosse, A., & Grevisse, M. (2016). Le bon usage. Louvain-la-Neuve: De Boeck Supérieur.

Grass, T. (2000). Typologie et traductibilité des noms propres de l'allemand vers le français. TAL, 41(3), 643-669.

Grass, T. (2006). La traduction comme appropriation : le cas des toponymes étrangers. Meta, 51(4), 660-670.

Grevisse, M., & Goosse, A. (1995). Nouvelle grammaire française (3e édition). Louvain-la-Neuve: De Boeck.

Holtwijk, I. (2016). Kannibalen in Rio. Amsterdam: Balans.

Hooshmand, N. (2010). Étude générique du récit de voyage. Plume, 6(12), 43-64.

Humbley, J. (2006). La traduction des noms d’institutions. Meta, 51(4), 671-689. doi.org/10.7202/014334ar

Kleiber, G., & Tamba, I. (1990). L'hyponymie revisitée: inclusion et hiérarchie. Langages, 25(98), 7-32. doi.org/10.3406/lgge.1990.1578

Körömi, G. (2020). Quelques remarques sur la traduction des realia dans la version française de La porte de Magda Szabó. Performa: Kultúratudományi és társadalomfilozófiai folyóirat, (12), 1- 15. doi.org/10.24361/Performa.2020.12.10

Ladmiral, J. R. (1998). Le prisme interculturel de la traduction. Palimpsestes, (11), 15-30. doi.org/10.4000/palimpsestes.1525

Lavault-Olléon, É. (2006). Le skopos comme stratégie de déblocage : dialecte et scotticité dans Sunset Song de Lewis Grassic Gibbon. Meta, 51(3), 504-523. doi.org/10.7202/013555ar

L'Homme, M. C. (2003). Indices de relations conceptuelles dans les définitions terminologiques. Application au domaine de l’informatique. In C. Bach & J. Martí (Eds.), I Jornada Internacional sobre la Investigación en Terminología y Conocimiento Especializado (pp. 44-50). Barcelona: IULA.

Löfström, J., & Schnabel, B. (2010). Comment analyser et comparer les toponymes de différentes langues dans une perspective synchronique. Nouvelle revue d'onomastique, 52, 291-318. doi.org/10.3406/onoma.2010.1549

Loock, R. (2006, octobre). La faute : à traduire au pied de la lettre ? In N. D'Amélio (Ed.), Au-delà de la lettre et de l'esprit : pour une redéfinition des concepts de source et de cible (pp. 111-120). Mons: CIPA.

Lungu-Badea, G. (2009). Remarques sur le concept de culturème. Translationes, 1(1), 15-78.

Magri-Mourgues, V. (1996). La description dans le récit de voyage. Cahiers de Narratologie, 7, 35-48.

Morini, M. (2007). La traduzione: teorie, strumenti, pratiche. Milano: Sironi Editore.

Munteanu, C. (2013). Traduire les culturèmes. Domaine franco-roumain. In Language and Literature. European Landmarks of Identity (13) (pp. 378-384). Piteşti: Editura Universitatii din Piteşti.

Newmark, P. (1988). A Textbook of Translation. New York: Prentice-Hall.

Nida, E. A. (1964). Toward a science of translating: With special reference to principles and procedures involved in bible translating. Leiden: E. J. Brill.

Nord, C. (2008). La traduction: une activité ciblée. Introduction aux approches fonctionnalistes. Arras: Artois Presses Université.

Olk, H. M. (2013). Cultural references in translation: a framework for quantitative translation analysis. Perspectives, 21(3), 344-357. doi.org/10.1080/0907676X.2011.646279

Penteliuc-Cotoşman, L. (2001). Între liberalitate şi libertate: aspecte ale traducerii în câmpul literaturii. In Communicare instituţională şi traductologie (pp. 162-171). Timişoara: Editura Politehnica.

Plassard, F. (2007). Lire pour traduire. Paris: Presses Sorbonne Nouvelle.

Raková, Z. (2013). La traduction équivalente, adéquate ou fonctionnelle-quelle doctrine traductologique pour le XXIe siècle? Études romanes de Brno, 1(34), 55-65.

Reiss, K., & Vermeer, H. J. (2014). Towards a general theory of translational action: skopos theory explained. London and New York: Routledge.

Reiss, K. (1983). Adequacy and equivalence in translation. The Bible Translator, 3(34), 301-308. doi.org/10.1177/026009358303400301

Ripoll, M. D. (2005). The translation of cultural references in the cinema. In A. Branchadell, L. Margaret West (Eds.), Less Translated Languages (pp. 75-91). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.

Rosbach, A. (2019). Race and Racism in Translation: “Who Can Speak?” in German Renderings of Literary African American English. In M. Arghavan, N. Hirschfelder, L. Kopp & K. Motyl (Eds.), Who Can Speak and Who Is Heard/Hurt?: Facing Problems of Race, Racism, and Ethnic Diversity in the Humanities in Germany (pp.101-120). Bielefield: Transcript-Verlag.

Roungtheera, T. (2017). Francisation des toponymes thaïlandais dans les guides touristiques sur la Thaïlande. Analyses linguistiques et traductologiques (unpublished doctoral dissertation Université Sorbonne Paris Cité). Paris: Université Sorbonne Paris Cité.

Toury, G. (1998). A handful of paragraphs on 'translation' and 'norms'. Current Issues in Language and Society, 5(1-2), 10-32.

Trisnawati, I. K. (2014). Skopos Theory: A practical approach in the translation process. Englisia, 1(2), 245-255.

Vaxelaire, J. L. (2005). Les noms propres: Une analyse lexicologique et historique. Paris: Honoré Champion.

Venuti, L. (1995). The Translator's Invisibility: A History of Translation. London and New York: Routledge.

Vermeer, H. J. (1989). Skopos und Translationsauftrag. Heidelberg: Universitätsdruckerei.

Vermeer, H. J. (1990). "Funktionskonstanz” und “tertium comparationis”. Zu zwei Begriffen der Translationstheorie. In G. Fürst (Ed.), Gottes Wort in der Sprache der Zeit. 10 Jahre Einheitsübersetzung [Hohenheimer Protokolle 35] (pp. 39-42). Stuttgart: Akademie der Diözese Rottenburg-Stuttgart.

Vinay, J. P., Darbelnet, J. L. (1977). Stylistique comparée du français et de l’anglais : méthode de traduction. Paris: Didier.

Wijns, N. (2016). Sibir. Moscou-Vladivostok: Mai-juin 2010 - Gedeeltelijke vertaling en nabespreking met bijzondere aandacht voor Russische realia (unpublished master's dissertation KU Leuven). Leuven: KU Leuven, Faculteit Letteren.

Download scriptie (25.19 MB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2021
Promotor(en)
Professor Isabelle Peeters