Strenge bezoekregelingen in gevangenissen schonden fundamentele mensenrechten
“We leven precies in een gevangenis”, het is een uitspraak die wel eens werd gedaan wanneer er voor de zoveelste keer beperkingen op onze sociale contacten werden doorgevoerd ter bestrijding van het coronavirus.
Na het horen van deze gewaagde uitspraak vroeg ik mij echter af hoe het er tijdens de coronacrisis aan toe ging in de echte gevangenissen.
Inperkingen op het gezinsleven en familieleven
Veel maatregelen die werden genomen tijdens de coronapandemie hadden tot doel het aantal contacten tussen mensen onderling te beperken. Zo werd er gedurende verschillende periodes geen bezoek toegelaten in de gevangenis. Later, wanneer het ontvangen van bezoek opnieuw mogelijk werd, gold bovendien een zeer strikte bezoekersregeling.
Uiteraard kunnen dergelijke verregaande maatregelen genoodzaakt zijn ter bescherming van de volksgezondheid. Verschillende mensenrechtenbepalingen voorzien immers in een verplichting in hoofde van de overheid om op te treden ter bescherming van de gezondheid van haar burgers. Bovendien is het recht op eerbiediging van het gezins- en familieleven, zoals vervat in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, geen absoluut recht. Inperkingen op dit recht kunnen gerechtvaardigd zijn indien de inperkingen bij wet worden voorzien, een legitieme doelstelling nastreven en proportioneel zijn aan het nagestreefde doel.
Bestond er een wettelijke basis?
Een tijdlang bestond er discussie omtrent de wettigheid van de coronamaatregelen die golden in de vrije samenleving. Er werd geopperd dat ministeriële besluiten geen geschikte wettelijke basis zijn voor de zeer verregaande vrijheidsbeperkingen die werden doorgevoerd. Na verschillende procedures werd echter geconcludeerd dat er toch een voldoende wettelijke en democratische basis bestond.
Ten aanzien van gedetineerden gelden dezelfde principes. Beperkingen op diens rechten en vrijheden dienen ook steeds bij wet te worden voorzien. De strenge bezoekersregelingen die golden in de gevangenissen, lagen vervat in richtlijnen en instructies van de Federale Overheidsdienst Justitie. Deze documenten zijn echter geen wetgeving. Vandaar verwijst de FOD Justitie in haar verschillende instructies naar de ministeriële besluiten als wettelijke grondslag voor de beperkende maatregelen die ze voorschrijft.
Nochtans bevatten deze ministeriële besluiten geen enkele bepaling die betrekking heeft op de situatie in gevangenissen. Wanneer er bovendien een vergelijking gemaakt wordt tussen de maatregelen die van toepassing waren ten aanzien van de gewone bevolking op basis van de ministeriële besluiten en de maatregelen die golden in gevangenissen op basis van de instructies, kan worden vastgesteld dat deze vaak verschillen.
Zo werd elke vorm van bezoek aan gedetineerden reeds opgeschort op 14 maart 2020, terwijl dit in de gewone samenleving pas het geval was op 18 maart. De verwijzing naar de federale maatregelen als grondslag om het bezoek in gevangenissen op te schorten vanaf 14 maart is dus niet correct. Gedetineerden werden dus eerder aan strenge maatregelen onderworpen, zonder dat daar een duidelijke basis voor te vinden is in de wet.
Bovendien zijn er ook in latere fases van de COVID-19-crisis verschillen op te merken. Zo werden er in de vrije samenleving reeds eerder versoepelingen met betrekking tot de sociale contacten doorgevoerd dan in de gevangenissen. Het langer aanhouden van het bezoekverbod in de gevangenissen had dus ook geen wettelijke basis.
Er kan dan ook geconcludeerd worden dat de beperkingen die werden doorgevoerd op het bezoekrecht niet bij wet werden voorzien, waardoor er sprake is van een schending van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Waren de maatregelen proportioneel en noodzakelijk?
De bezoekbeperkende maatregelen mogen niet verdergaan dan hetgeen noodzakelijk is om de legitieme doelstelling, namelijk het beschermen van de volksgezondheid, te bereiken. Bezoek van familie en vrienden is immers essentieel voor het mentale welzijn van gedetineerden, die in normale omstandigheden al vrij geïsoleerd leven. Een langdurige opschorting van bezoek kan dan ook aanleiding geven tot een gevoel van onmacht en frustraties.
Anderzijds kan worden gesteld dat het gevaar voor de volksgezondheid, tijdens de beginfase van de pandemie, zeer groot was. Maatregelen waren nodig om te vermijden dat de gezondheidszorg en de ziekenhuizen overbelast zouden raken. Bovendien heerste er een groot onzekerheidsgevoel in de samenleving en konden de risico’s die het virus met zich zou meebrengen niet volledig ingeschat worden. De initiële opschorting van het bezoekrecht was dan ook evenredig aan de toen nagestreefde doelstelling, namelijk het beschermen van het publiek gezondheidssysteem.
De vraag is echter in welke mate het langdurig aanhouden van het bezoekverbod en de navolgende strenge bezoekersregelingen noodzakelijk en proportioneel was.
De sterk verschillende leefomstandigheden in gevangenissen van die in de vrije samenleving kunnen een verklaring vormen voor het langer aanhouden van strengere maatregelen in de gevangenissen. In de overbevolkte gevangenissen, waar het houden van afstand en het verzekeren van hygiënische omstandigheden niet vanzelfsprekend zijn, zou een virusuitbraak immers veel ernstigere gevolgen hebben en veel moeilijker tegen te houden zijn dan in de vrije samenleving. Bovendien verblijven er in de gevangenis ook veel kwetsbare individuen, wiens gezondheidstoestand gemiddeld minder gunstig is dan die van een vrije burger.
Toch kan het volledig bezoekverbod, dat werd ingevoerd in de gevangenissen tijdens de tweede coronagolf, als disproportioneel worden beschouwd. Er was op dat ogenblik immers reeds aangetoond dat andere maatregelen, waaronder het bewaren van afstand, het ontsmetten van de handen en het dragen van een mondmasker, ook doeltreffend zijn om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Daarenboven werden dergelijke maatregelen wel toegepast in de vrije samenleving en in woonzorgcentra om zo een minimum aan sociaal contact te kunnen toelaten. Een minder ingrijpende aanpak zou dus eventueel ook mogelijk geweest zijn in gevangenissen.
Gedetineerden, een vergeten groep
Gedetineerden worden ondanks hun kwetsbaarheid vaak vergeten. Ook tijdens de coronapandemie werd er onvoldoende aandacht besteed aan deze groep. Ondertussen dateert de eerste coronagolf al van enkele jaren geleden en toch is er tot op heden amper onderzoek verricht naar de onwettige wijze waarop gedetineerden werden behandeld tijdens de pandemie. Er werden strenge inperkingen op hun rechten doorgevoerd, zonder dat daarvoor een wettelijke basis bestond. Bovendien valt te betwijfelen of de genomen maatregelen steeds proportioneel waren.
Kortom, de rechten van gedetineerden werden geschonden en bijna niemand heeft het gezien.
Bibliografie
Wetgeving
Internationaal
Verenigde Naties Universele verklaring van de Rechten van de Mens, 10 december 1948.
Verenigde Naties Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners, 30 augustus 1955.
Protocol No. 4 to the Convention of Human Rights and Fundamental Freedoms, securing certain rights and freedoms other than those already included in the Convention and in the first Protocol hereto, as amended by Protocol No.11 van 16 september 1963.
Verenigde Naties Internationaal Verdrag inzake de Economische, Sociale en Culturele rechten, 16 december 1966.
Art. 17 Verenigde Naties Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten, 16 december 1966.
Verenigde Naties Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, 20 november 1989.
Resolution 70/175 of the General Assembly, United Nations Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners (the Nelson Mandela Rules), 17 December 2015, A/RES/70/175.
Regionaal
Raad van Europa Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, 4 november 1950.
Raad van Europa Europees Sociaal Handvest, 3 mei 1996.
European Convention for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or
Punishment, 26 juni 1987.
Council of Europe Rec(2006)2 of the Committee of Ministers to member states on the European Prison Rules, 11 January 2006.
Res. EP nr. 2015/2062(INI), 5 oktober 2017 over penitentiaire systemen en de omstandigheden in de gevangenis, Pb.L. 27 september 2018, afl. 346, 94.
Res. EP van 13 november 2020 over de impact van de COVID-19-maatregelen op de democratie, de grondrechten en de rechtsstaat.
Council of Europe Rec(2006)2 Committee of Ministers European Prison Rules, revised 2020 (CM/Rec(2006)2-rev).
Werkdocument EP Commissie juridische zaken nr. 384.581v02-00, 14 februari 2007 over institutionele en wettelijke gevolgen van het gebruik van "soft law"- instrumenten.
Nationaal
Wetten
Art. 22 Grondwet.
Art. 23 Grondwet.
Art. 374 BW.
Wet 17 mei 2006 betreffende de externe rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de strafuitvoeringsmodaliteiten, BS 15 juni 2006, 30455.
Wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid, BS 31 juli 2007.
Wet 20 december 2020 houdende diverse tijdelijke en structurele bepalingen inzake justitie in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19, BS 24 december 2020.
Koninklijke besluiten
KB 21 mei 1965 inzake het Algemeen Reglement van de Strafinrichtingen, BS 25 mei 1965.
KB 4 APRIL 2003 tot wijziging van het koninklijk besluit van 21 mei 1965 houdende algemeen reglement van de strafinrichtingen, BS 16 mei 2003.
KB nr. 3 9 april 2020 houdende diverse bepalingen inzake strafprocedure en uitvoering van straffen en maatregelen in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19, BS 9
april 2020.
KB 24 juni 2021 tot verlenging van sommige maatregelen genomen bij wetten van 20 december 2020 houdende diverse tijdelijke en structurele bepalingen inzake justitie in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19, van 30 april 2020 houdende diverse bepalingen inzake justitie en het notariaat in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19 en van 20 mei 2020 houdende diverse bepalingen inzake justitie in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19, BS 30 juni 2021.
Ministeriële besluiten
MB 12 juli 1971 houdende de Algemene Instructie voor Strafinrichtingen.
MB 13 maart 2020 houdende de afkondiging van de federale fase betreffende de coördinatie en het beheer van de crisis coronavirus COVID-19, BS 13 maart 2020.
MB 18 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID - 19 te beperken, BS 18 maart 2020, 16037.
MB 17 april 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 22 april 2020.
MB 30 april 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 30 maart 2020, 30027.
MB 8 mei 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken.
MB 15 mei 2020 Ministerieel besluit houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken BS 15 mei 2020.
MB 5 juni 2020 Ministerieel besluit houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID−19 te beperken, BS 5 juni 2020.
MB 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 30 juni 2020.
MB 28 juli 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 28 juli 2020.
MB 8 oktober 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 8 oktober 2020.
MB 18 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID–19 te beperken, BS 18 oktober 2020, 75339.
MB 28 oktober 2020 Ministerieel besluit houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken.
MB 1 november 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken.
MB 6 februari 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 6 februari 2021.
MB 6 maart 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 6 maart 2021.
MB 20 maart 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 20 maart 2021
MB 26 maart 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 26 maart.
Regionale besluiten
B.Vl.Reg. 13 maart 2020 tot het nemen van tijdelijke maatregelen om de verspreiding van COVID-19 tegen te gaan, https://codex.vlaanderen.be/PrintDocument.ashx?id=1032743&datum=&geannoteerd=false&print=false.
Ministeriële Omzendbrieven
Ministeriële Omz. nr. 1715 van 5 juli 2000 m.b.t. de bescherming van de affectieve
relaties van gedetineerden en hun omgeving.
Ministeriële Omz. nr.1820 van 20 maart 2020 in verband met het verlengd penitentiair verlof voor de duur van de coronapandemie.
Ministeriële Omz. nr.1821 25 van november 2020 over de vervroegde invrijheidstelling “coronavirus COVID-19”.
Ministeriële Omz. nr.1823 van 1 december 2020 over de onderbreking van de strafuitvoering “coronavirus COVID-19”.
Voorbereidende documenten
Doc. Vl.Parl. Bijlage 1: tijdslijn acties WHO, https://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1557110.
Adv.RvS Nederland nr.742 over grondwettelijke aspecten van (voor)genomen crisismaatregelen van 25 mei 2020, https://www.raadvanstate.nl/@121106/w04-20-0139-vo/.
Hand. Vl.Parl. comm. Commissie voor Justitie 2020-2021, 21 april 2021, nr. COM 445.
Adv.RvS nr. 69.253/AV 23 april 2021 over een ontwerp van ministerieel besluit ‘houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken', http://www.raadvst-consetat.be/dbx/adviezen/69253.pdf#search=RAAD%20VAN%20STATE%20afdeling%20Wetgeving%20Advies%2069.253%2FAV%20van%2023%20april%202021%20over%20een%20ontwerp%20van%20ministerieel%20besluit%20%60houdende%20wijziging%20van%20het%20ministerieel%20besluit%20van%2028%20oktober%202020%20houdende%20dringende%20maatregelen%20om%20de%20verspreiding%20van%20het%20coronavirus%20COVID-19%20te%20beperken.
Beleidsdocumenten
Agentschap Zorg en Gezondheid Vlaamse overheid, “Maatregelen COVID-19 voor alle woonzorgcentra, centra voor kortverblijf type 1, centra voor herstelverblijf, groepen van assistentiewoningen en serviceflatgebouwen in Vlaanderen”, 22 oktober 2020, www.zorg-en-gezondheid.be/sites/default/files/atoms/files/Update%20tijdelijke%20maatregelen%20Covid-19%20ouderenzorg%2022-10-2020_DEF2_0.pdf.
Belgian Prison Service, “Prevention Measures in European Prisons against COVID-19”, Europris 2020, www.europris.org/belgian-prison-service-be/.
Comité consultatif de Bioéthique de Belgique avis nr. 75 de 11 décembre 2020 relatif aux repères éthiques en vue du déploiement de la vaccination anti-COVID-19 au bénéfice de la population belge, 17-20, www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/avis_75_reperes_ethiques_vaccination_anti-covid-19_0.pdf.
Council of Europe, Information Documents: Respecting democracy, rule of law and human rights
in the framework of the COVID-19 sanitary crisis SG/Inf(2020)11, april 2020, https://rm.coe.int/sg-inf-2020-11-respecting-democracy-rule-of-law-and-human-rights-in-th/16809e1f40.
European Commission Communication to the European Parliament and the Council concerning the preparedness for COVID-19 vaccination strategies and vaccine deployment van 15 oktober 2020, 2020_strategies_deployment_en_0.pdf (europa.eu).
Federale Overheidsdienst Justitie, “Belgische gevangenissen”, https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/gevangenissen/belgische_gevangenissen#:~:text=Belgi%C3%AB%20telt%2035%20gevangenissen%2C%20waarvan,tot%20bescherming%20van%20de%20maatschappij.
Federale Overheidsdienst Justitie, Poster “Message for the inmates regarding COVID-19”, 13 maart 2020, https://ep2022-dev.tunaweb.com/wp-content/uploads/2020/03/NL-Flyer-gedetineerden-13-03.pdf.
Federale Overheidsdienst Justitie, “FAQ Coronacrisis”, 20 maart 2020, https://ep2022-dev.tunaweb.com/wp-content/uploads/2020/03/Belgium-FAQ-Coronavirus_20-maart_actualisering.pdf.
Federale Overheidsdienst Justitie, “FAQ Coronacrisis”, 26 maart 2020, https://ep2022-dev.tunaweb.com/wp-content/uploads/2020/03/FAQ-Coronacrisis_26-maart_def.pdf.
Federale Overheidsdienst Justitie, “Instructies Coronavirus”, 26 maart 2020, https://ep2022-dev.tunaweb.com/wp-content/uploads/2020/03/Instructies-Coronavirus-26-maart.pdf.
Federale Overheidsdienst Justitie, “General instructions on COVID-19 crisis in prisons”, 17 april 2020, https://ep2022-dev.tunaweb.com/wp-content/uploads/2020/04/FAQ_Coronacrisis_17-april.pdf.
Federale Overheidsdienst Justitie, “FAQ Coronacrisis”, 17 april 2020, https://ep2022-dev.tunaweb.com/wp-content/uploads/2020/04/FAQ_Coronacrisis_17-april.pdf.
Federale Overheidsdienst Justitie, “FAQ Coronacrisis”, 30 april 2020, https://ep2022-dev.tunaweb.com/wp-content/uploads/2020/05/FAQ_Coronacrisis_30-april.pdf.
Federale Overheidsdienst Justitie, “Instructies Coronavirus”, 30 april 2020, https://ep2022-dev.tunaweb.com/wp-content/uploads/2020/05/Instructies-Coronavirus-30-april.pdf.
Federale Overheidsdienst Justitie, “Coronavirus: Overzicht van de maatregelen van toepassing op de gedetineerden en de aanpassingen van het regime en de activiteiten”, https://ep2022-dev.tunaweb.com/wp-content/uploads/2020/03/Coronavirus-overzicht-maatregelen-gedetineerden.pdf.
Hoge Gezondheidsraad advies nr. 9618 betreffende verdere informatie prioriteiten voor vaccinatie tegen SARS-COV-2 – Fasen IB en II, 4, www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/20210421_hgr-9618-9641_fase_ib_en_ii_vweb.pdf.
Omz. nr. 7bis/2020 van het college van procureurs-generaal bij de hoven inzake de opschorting van de tenuitvoerleggingen van bepaalde veroordelingen tijdens de coronaviruscrisis COVID-19 van beroep van 5 november 2020,; Omz. nr. 07/2020 van het college van procureurs-generaal bij de hoven van beroep betreffende de Richtlijnen van het College van procureursgeneraal inzake de opschorting van de tenuitvoerleggingen van bepaalde veroordelingen tijdens de coronaviruscrisis COVID-19 van 26 maart 2020.
Omz. nr. 07bis/2020 van het College van procureurs-generaal bij de hoven inzake de opschorting van de tenuitvoerleggingen van bepaalde veroordelingen tijdens de coronaviruscrisis COVID-19 van beroep van 5 november 2020.
Taskforce Operationalisering van de vaccinatiestrategie advies van 3 december 2020 voor de operationalisering van de vaccinatiestrategie COVID-19 voor België.
Verslag door Directoraat-generaal Gezondheidszorg betreffende de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid van 19 april 2021, https://organesdeconcertation.sante.belgique.be/sites/default/files/documents/20210419_imcvg_cimsp_pv_nl.pdf.
Verslag namens de Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding uitgebracht over de stand van zaken van de coronavaccinatiecampagne van 4 mei 2021, Vl.Parl. 2020-2021, nr. 8, https://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1698384.
Verslag Rekenhof aan Kamer van Volksvertegenwoordigers ‘Maatregelen tegen de overbevolking in de gevangenissen’”, 2011.
Vr. en antw. Kamer, 27 maart 1992 (Vr. nr. 48-28 J. DE MOL).
Vr. en antw. Senaat, 7 december 2009 (Vr. nr. 5704 C. FRANSSEN), www.senate.be/www/?LANG=nl&LEG=4&MIval=/Vragen/SchriftelijkeVraag&NR=5704.
Vr. en antw. Kamer 2020-2021, 5 maart 2021 (Vr. nr. 0376 C. HUGON).
Vr. en antw., 30 september 2021 (Vr. nr. 7-1366 F. AHALLOUCH, antw. V. VAN QUICKENBORNE).
Vr. en antw. Kamer, 19 oktober 2021 (Vr. nr. 55-799 M. DILLEN).
Verslag van de commissie «basiswet gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden», Parl.St. Kamer 2001, nr. 1076/001, 3-7.
X, “Maatregelen van de Nationale Veiligheidsraad van 15 april 2020”, 2020, www.belgium.be/nl/nieuws/2020/maatregelen_van_de_nationale_veiligheidsraad_van_15_april_2020.
Rechtspraak
Nationaal
Cass. 28 september 2021, AR P.21.1129.N.
Europees
EHRM, 21 februari 1975, Golder t. Verenigd Koninkrijk, no. 4451/70.
EHRM, 26 april 1979, Sunday Times t. Verenigd Koninkrijk, no. 6538/74.
EHRM, 26 mei 1993, Brannigan en McBride t. het Verenigd Koninkrijk, no. 14553/89.
EHRM 26 mei 1994, Keegan t. Ierland, no. 16969/90.
EHRM, 18 december 1996, Aksoy v. Turkije, no. 21987/93.
EHRM, 30 juli 1998, Aerts t. België, no. 25357/94.
EHRM, 26 oktober 2000, Kudła t. Polen, no. 30210/96.
EHRM, 3 april 2001, Keenan t. Verenigd Konikrijk, no. 27229/95.
EHRM, 7 juni 2001, Papon t. Frankrijk, no. 54210/00.
EHRM, 10 juli 2001, Price t. Verenigd Koninkrijk, no. 31443/96.
EHRM, 14 november 2002, Mouisel t. Frankrijk, no. 67263/01.
EHRM, 4 februari 2003, Lorsé en anderen t. Nederland, no. 52750/99.
EHRM, 29 april 2003, McGlinchey t. Verenigd Konikrijk, no. 50390/99.
EHRM, 29 april 2003, Aliev t. Oekraïne, no. 41220/98.
EHRM, 2 december 2004, Farbtuhs t. Letland, no. 4672/02.
EHRM, 13 september 2005, Ostrovar t. Moldavië, no. 35207/03.
EHRM, 11 oktober 2005, Bagiński t. Polen, no. 37444/97.
EHRM, 10 november 2005, Tekin Yıldız t. Turkije, no. 22913/04.
EHRM, 24 oktober 2006, Vincent t. Frankrijk, no. 6253/03.
EHRM, 2 november 2006, Serifis t. Griekenland, no. 27695/03.
EHRM, 7 november 2006, Holomiov t. Moldavië, no. 30649/05.
EHRM, 14 december 2006, Tarariyeva t. Rusland, no. 4353/03.
EHRM, 6 december 2007, Lind t. Rusland, no 25664/05.
EHRM, 12 juni 2008, Kotsaftis t. Griekenland, no. 39780/06.
EHRM, 20 januari 2009, Sławomir Musiał t. Polen, no. 28300/06.
EHRM, 24 februari 2009, Poghossian t. Georgië, no. 9870/07.
EHRM, 15 juni 2010, Ashot Harutyunyan t. Armenië, no. 34334/04.
EHRM, 9 september 2010, Xiros t. Griekenland, no. 1033/07.
EHRM, 6 december 2011, De Clippel t. België, no. 8595/06.
EHRM, 10 januari 2012, Vladimir Vasilyev t. Rusland, no. 28370/05.
EHRM, 23 februari 2012, Trosin t. Oekraïne, no. 39758/05.
EHRM, 24 juli 2012, Iacov Stanciu t. Roemenië, no. 35972/05.
EHRM,10 januari 2013, Claes t. België, no. 43418/09.
EHRM, 5 maart 2013, Gülay Çetin t. Turkije, no. 44084/10.
EHRM, 23 april 2013, Hagyó t. Hongarije, no. 52624/10.
EHRM, 9 juli 2013, Kurkowski v. Poland, no. 36228/06.
EHRM, 9 januari 2014, Lankester t. België, no. 22283/10.
EHRM, 25 november 2014, Vasilescu t. België, no. 64682/12.
EHRM, 2 juni 2015, Kyriacou Tsiakkourmas en anderen t. Turkije, no. 13320/02.
EHRM, 30 juni 2015, Khoroshenko t. Rusland, no. 41418/04.
EHRM, 17 november 2015, Bamouhammad t. België, no. 47687/13.
EHRM, 6 september 2016, W.D. t. België, no. 73548/13.
EHRM, 28 november 2017, Dorneanu t. Roemenië, no. 55089/13.
EHRM, 31 januari 2019, Rooman t. België, no. 18052/11.
EHRM, 2 mei 2019, Vetsev v. Bulgaria, no. 54558/15.
EHRM, 28 mei 2019, Clasens t. België, no. 26564/16.
EHRM, 18 februari 2020, Kungurov t. Rusland, no. 70468/17.
EHRM, 1 maart 2022, Fenech t. Malta, no. 19090/20.
Rechtsleer
BARKHUYSEN, T. en VAN EMMERIK, M.L., "Verwijzing naar soft law-standaarden in uitspraken van het EHRM", NTM/NJCM-Bulletin 2010, afl. 7, 827-835.
BEYENS, K. en ROBBERECHTS, J., Post viraal naar een nieuw normaal. VUB stemmen over de impact van corona op onze samenleving, VUB Press 2020, 61-68.
BREYENS, K., DEVRESSE, M.S. en GILBERT, E., "Werken en leven in de gevangenis: de betrokkenen aan het woord. Verslag van rondetafelgesprekken over de architecturale noden van de nieuwe gevangenissen.", 2011, 72p., https://mensenrechten.be/bestanden/uploads/pdf/PUB_2011_3028_Gevangenissen.pdf.
BOES, M., “De grondwettigheid van de coronabesluiten”, 2020, www.leuvenpubliclaw.com/de-grondwettigheid-van-de-coronabesluiten/.
BISBACK, A., FAVRIL,L., VANDER LAENEN, F., en VANDEVIVER, C., "Overlijdens in detentie: Zicht op oorzaken en impact", Fatik 2018, afl. 160, 7-16.
BREMS, E., SOTTIAUX, S., VANDEN HEEDE, P. en VANDENHOLE, W., Vrijheden en vrijheidsbeneming: Mensenrechten van gedetineerden, Antwerpen - Oxford, Intersentia, 2005, 353p.
BREULS, L., “Het Hof van Cassatie beschouwt de onderbreking van de strafuitvoering ‘Coronavirus COVID-19’ toch als een periode van strafuitvoering: kroniek van een aangekondigd arrest”, Fatik 2020, afl. 37, 39-40.
BROSENS, D., POLFIET, K., FAVRIL, L., ROWAERT, S., CROUX, F., VANDER LAENEN, F. en DE DONDER, L., "Kinderbezoek in de gevangenis van Gent: een aantal reflecties", Fatik 2019, afl. 161, 14-19.
CLAES, L., "Het EHRM en de strafuitvoering: De onmenselijke en vernederende behandeling van gedetineerden", NC 2017, 98-129.
Council of Europe, “Recht op eerbiediging van het privé-, familie- en gezinsleven”, www.coe.int/nl/web/echr-toolkit/le-droit-au-respect-de-la-vie-privee-et-familiale.
Council of Europe, "Right to respect for private and family life (Article 8)”, https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168007aee0.
DAEMS, T., "Gapen bij de gapende kloof: Strafbeleid, gevangeniswezen en de weergekeerde stilte rond de legitimiteitscrisis van de vrijheidsstraf" in P. PLETINCX, L. ROBERT, V. SCHEIRS, A. VAN DE WIEL en K. VERPOEST (eds.), Achter tralies in België, Gent, Academia press, 2009, 17-45.
DAEMS, T., "Toeters noch bellen: 5 jaar basiswet gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden", Fatik 2010, afl. 125, 23-25.
DAEMS, T., "Wikken en wegen in de strafuitvoering", PROCES 2006, afl. 1, 21-28.
DAEMS, T., “Vaccineren in victoriaans Vlaanderen”, 2021, https://tomdaems.com/2021/05/07/vaccineren-in-victoriaans-vlaanderen/.
DAEMS, T., VANDER BEKEN, T. en VERMEULEN, G., Toezicht op detentie: tekst en context, Antwerpen, Maklu, 2012, 103 p.
DE BOLLE, E., EDAME, E., JANSSENS, G., VISSERS, I. en VANHOUCHE, A.S., " De klok is geen vriend: Persoonlijke ervaringen met de coronamaatregelen in de gevangenis van
Beveren?", Fatik 2020, afl. 166, 19-24.
DE CORTE, R., “Overzicht van het burgerlijk recht”, 152 p., https://users.ugent.be/~rdecorte/documenten/doctrine/%5B5%5Dbegrippen.pdf.
DE HERT, P., Art. 8 EVRM en het Belgisch recht - De bescherming van privacy, gezin woonst en communicatie, Gent, Mys & Breesch, 1998, 367p.
DE HERT, P., “Gedetineerden en de grondrechten vervat in artikel 8 EVRM” in E. BREMS et al. (Eds.), Vrijheden en vrijheidsbeneming, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2005, 151-188.
DE HERT, P., “Vreemdelingen, artikel 8 E.V.R.M. en de Raad van State. De Rechtspraak
onder de loep”, T. Vreemd., 2002, 237-253.
DE RAEDT, S., “Hoofdstuk 5 recht op privéleven”, https://biblio.ugent.be/publication/8501570/file/8513829.pdf.
DOORNAERT, B., "Het recht op gezinsleven voor minderjarigen", Jura Falc. 2007-2008, afl. 2, 445-475.
DOCQUIR, B., Le droit de la vie privée, Brussel, Larcier, 2008, p.107.
Droits Quotidiens Legal Design, “Pandemiewet met specifiek kader voor maatregelen van bestuurlijke politie tijdens epidemische noodsituatie gepubliceerd”, Jura 2021, https://polinfo.kluwer.be/newsview.aspx?contentdomains=POLINFO&id=VS300884631&lang=nl#:~:text=Pandemiewet%20met%20specifiek%20kader%20voor%20maatregelen%20van%20bestuurlijke%20politie%20tijdens%20epidemische%20noodsituatie%20gepubliceerd,-Nieuws%20%2D%2023%2F08&text=Uiterlijk%20op%204%20oktober%202021,nemen%20in%20een%20epidemische%20noodsituatie.
DUPONT, L. en PETERS, T., " Rechtsbescherming van gedetineerden", KU Leuven, 1996, http://www.belspo.be/belspo/fedra/res/pc01_nl.htm.
DUPONT, L. en VERSTRAETEN, R., Handboek Belgisch strafrecht, Leuven/Amersfoort, Acco, 1990, 913p.
DUPREEL, J., ‘Une notion nouvelle: les droits des détenus", Extrait de La Révue de Droit et de Criminologie de la novembre 1957, Universiteit Brussel, https://difusion.ulb.ac.be/vufind/Record/ULB-DIPOT:oai:dipot.ulb.ac.be:2013/271192/Holdings.
DUTE, J., "De onmiskenbare betekenis van het EVRM voor het gezondheidsrecht", NTM/NJCM-Bulletin 2015, afl. 4, 449-450.
EECKHAUDT, V., VANDER LAENEN, F. en VANDER BEKEN, T., "Patiëntenrechten in de gevangenis: we zijn er nog niet", Fatik 2017, afl. 153, 5-12.
ENGBERTS, B., en DE GROOT, H., “Belgie en het Europese Verdrag voor de rechten van de
Mens”, (235) 235-253, https://www.law.kuleuven.be/apps/jura/public/art/20n3/engberts.pdf.
FAVRIL, L., "De psychische gezondheid van gedetineerden in België en Nederland : een systematisch overzicht", Tijdschrift voor criminologie 2019, afl. 61(1), 5-33.
Favril, L. en Vander Laenen, F., “Een geïntegreerd drugsbeleid in de gevangenis: zorgen voor morgen”, Fatik 2013, afl. 14, 15-20.
GOOSSENS, W., De formele rechtspositie van gedetineerden: de theorie en praktijk, onuitg. Masterproef Criminologische Wetenschappen Universiteit Gent.
GORGITANO, E. en MARTUFI, A., "Belgium – So far, so good? Health and prisons in Belgium during COVID-19 pandemic" in S. MARIETTI en A. SCANDURRA (eds.), Have prisons learnt from COVID-19? How the world has reated to the pandemic behind bars, Antigone, 2020, 17-25.
HUYSE, L., VAN OUTRIVE, L., FYNAUT, H., DUPONT, L. en PETERS,T., “Justitiebeleid in de jaren zeventig”, Res Publica 1979, afl. 21(2), p.343-369.
JACOBS, K., “Het omgangsrecht in België en Nederland”, TPR 1996, 827-882, http://tpr.be/logging/logpdf.php?file=content/1996/1996-827.
JONCKHEERE, C., Voor het eerst achter de tralies: ingeburgerd of uitgesloten?, onuitg. Masterproef Criminologische Wetenschappen Universiteit Gent.
LAVREYSEN, L., “Mensenrechten in tijden van corona”, TvMR 2020, afl.2, 4-10.
LEYSEN, D., “Hoe houdt corona het werken en leven op een gedetineerdenafdeling in zijn greep: het perspectief van een penitentiaire bewakingsassistent”, Fatik 2020, afl. 166, (32), 32-33.
MAES, E., "Het actuele penitentiaire beleid in confrontatie met zijn verleden" in P. PLETINCX, L. ROBERT, V. SCHEIRS, A. VAN DE WIEL, K. VERPOEST en T. DAEMS (eds.), Achter tralies in België, Gent, Academia press, 2009, 47-73.
MAES, E., Van gevangenisstraf naar vrijheidsstraf: 200 jaar Belgische gevangeniswezen, Antwerpen, Maklu, 2009, 1201p.
MAES, E., en NEVE, J., “Detentie in tijden van Corona: Impact van COVID-19-maatregelen inzake strafuitvoering op de omvang van de gevangenisbevolking, Fatik 2020, afl. 166, 12-18.
MAES, J., “Strafuitvoering in Corona-tijden”, Jubel 2021, www.jubel.be/strafuitvoering-in-corona-tijden/.
MAT, S., Behoeften en belemmeringen bij het contact tussen gedetineerde vaders en hun kinderen: Een kwantitatief en kwalitatief onderzoek in de gevangenis van Beveren, onuitg. Masterproef Criminologische Wetenschappen Universiteit Gent.
MILLEN, J., "Meester, wanneer krijgen we terug bezoek?", Fatik 2020, afl. 166, 34-35.
NEDERLANDT, O., " Droits des personnes incarcérées durant la pandémie :
quand la crise ordinaire se double d’une crise sanitaire", Revue de droit et de criminologie de l'ULB 2021, Afl. spécial COVID-19, https://dial.uclouvain.be/pr/boreal/en/object/boreal%3A243870/datastream/PDF_01/view.
NEDERLANDT, O., “La prison face au COVID-19 : des mesures déséquilibrées au détriment des personnes détenues et/ou condamnées", Journal des tribunaux 2020, afl. 6814, 341-348.
NEDERLANDT, O. en VANHOUCHE, A.S., “De tweede golf van het coronavirus: een overzicht van nieuwe maatregelen voor gedetineerden en gevangenissen”, Fatik 2021, afl. 169, 23-28.
OVERKLEEFT-VERBURG, G., "Het grondrecht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer" in A.K. KOEKKOEK (ed.), De grondwet, een systematisch en artikelgewijs commentaar, Deventer, W.E.J. Tjeenk Willink, 2000, 155-178.
PERSYN, C., “Covid-regels rechtsgeldig bevonden door het Hof van Cassatie”, Wolters Kluwer 2021, https://sentral.kluwer.be/NewsView.aspx?id=VS300893991&contentdomains=SentralNEWSS&lang=nl.
ROBERT, L., "Poreuze muren. Normalisering van de gevangenis in de vloeibare moderniteit" in T. DAEMS en L. ROBERT (eds.), De schaduwzijde van de vloeibare moderniteit, Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 2007, 115-130.
ROOSE, R., Het perspectief van gedetineerde ouders op ouderschap in detentie, onuitg. Masterproef Sociaal Werk Universiteit Gent.
SIMON, A., Les atteintes à l'intégrité des personnes détenues imputables à l'état, onuitg. Doctoraatsthesis Droit privé et sciences criminelles Université Paris 1.
SMAERS, G., Gedetineerden en Mensenrechten. De toepassing van het EVRM in penitentiaire
detentiesituaties door de Europese jurisdicties en haar gevolgen voor de rechtspositie van veroordeelde
gedetineerden in België, Antwerpen, Maklu, 1994.
SNACKEN, S., “De Commissie Holsters dan toch buitenspel?” In T. DAEMS, K. BEYENS en E, MAES (eds.) Exit gevangenis? Werking van de strafuitvoeringsrechtbanken en de wet op de externe rechtspositie van gevangenen, Antwerpen, Maklu, 2014, 155-176.
J. Vande Lanotte en Y., Haeck, Handboek EVRM deel 1: Algemene beginselen, Intersentia: Antwerpen 2005, 949p.
VANDER BEKEN, T., “Toezicht en beklag m.b.t. detentie in België”, IRCP 2012, 79-98.
VANHOUCHE, A.S. en NEDERLANDT, O., “Een bespreking van het koninklijk besluit over de strafprocedure en de uitvoering van straffen en maatregelen in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19”, Fatik 2020, afl. 166, 4-11.
VANLERBERGHE, B., “Omgangsrecht in het licht van artikel 8 E.V.R.M., 147-176, www.law.kuleuven.be/apps/jura/public/art/27n2/vanlerberghe.pdf.
VANLUCHENE, E., Het recht op gezondheid voor gedetineerden, onuitg. Masterproef Rechten Universiteit Gent.
VERMEULEN, G., Betaalseksrecht : Naar Regulering of Legalisering Van Niet-problematische Prostitutie?, Antwerpen, Maklu 2007, 616p.
VERSTREPEN, K., “Hoe onze rechtsstaat in een coma belandde”, Samenleving & politiek 2020, alf. 7, 40-44.
X, “Het coronavirus in de Belgische gevangenissen”, Klasbak 2020, www.klasbak.net/bakberichten/het-coronavirus-in-de-belgische-gevangenissen.
X, “Naar een mogelijke toekenning van strafuitvoeringsmodaliteiten, zelfs zonder vrijheidsberoving”, Strada Lex 2021, https://www.stradalex.com/nl/sl_news/document/sl_news_article20210625-2-nl.
X, “Overbevolking versus physical distancing”, Klasbak, www.klasbak.net/bakberichten/overbevolking-versus-physical-distancing.
X, “Veroordeling van de Belgische staat wegens overbevolking in de gevangenis”, Strada Lex, www.stradalex.com/nl/sl_news/document/sl_news_breve20181016-1-nl.
Publicaties NGO’s en IGO’s
Amnesty International, “Gevangeniswezen”, Thematische Fiche Federale en Regionale Verkiezingen 2014, https://www.amnesty-international.be/sites/default/files/bijlagen/VERK2014_09_Gevangeniswezen27-2.pdf.
Amnesty International, “België: Mensenrechten in de gevangenis”, 2019, www.amnesty-international.be/belgie-mensenrechten-in-de-gevangenis.
Amnesty International, "Een maand lockdown – voorlopige balans voor de mensenrechten in België”, 2020.
Amnesty international Rapport, "Forgotten behind bars: COVID-19 and prisons”, 2021, https://www.amnesty.org/en/wp-content/uploads/2021/05/POL4038182021ENGLISH.pdf.
Amnesty International, “Vergeten achter tralies: gevangenen wereldwijd niet beschermd tegen coronapandemie”, 2021, www.amnesty-international.be/nieuws/vergeten-achter-tralies-gevangenen-wereldwijd-niet-beschermd-tegen-coronapandemie.
Amnesty International, “What do I care if you die?: Negligence and denial of health care in Egyptian prisons”, 2021.
Amnesty International afdeling Nederland brief m.b.t. input Amnesty International t.b.v. het SO over gesubsidieerde rechtsbijstand en coronagerelateerde maatregelen in het gevangeniswezen en de rechtspraak aan Vaste Kamercommissie Justitie en Veiligheid, www.amnesty.nl/content/uploads/2020/04/20200414_Brief-Amnesty-International-tbv-SO-Coronamaatregelen-DJI-dd-15-april-2020.pdf?x81110.
BACHELET, M., UN High Commissioner For Human Rights, “Urgent action needed to prevent COVID-19 “rampaging through places of detention””, 2020.
BEAUDRY, G., WHITING, D en FAZEL, S., “Covid-19 in prisons: why prioritising staff and prison populations for vaccination matters”, Penal Reform International 2021, www.penalreform.org/blog/covid-19-in-prisons-why-prioritising-staff-and/.
Bureau of democracy, human rights and labour, “Landenverslagen over mensenrechten in de praktijk 2019: België”, 2019, https://be.usembassy.gov/wp-content/uploads/sites/191/2019HRR_Belgium_NLfin.pdf.
College voor de Rechten van de Mens, “Coronavirus en mensenrechten”, https://mensenrechten.nl/en/node/2712.
European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, Statement of principles relating to the treatment of persons deprived of their liberty in the context of the coronavirus disease (Covid-19) pandemic van 20 maart 2020.
European Prison Observatory, " Covid-19: What is happening in European prisons?”, 5 juni 2020, www.prisonobservatory.org/upload/05062020European_prisons_during_covid19n9.pdf.
European Union Agency for Fundamental Rights, “Bescherming van mensenrechten en volksgezondheid bij bestrijding COVID-19”, https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/pr-2020-covid-rights-impact_nl.pdf.
European Union Agency for Fundamental Rights, “Coronavirus pandemic in the EU – Fundamental rights implications”, 2020, https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2020-coronavirus-pandemic-eu-bulletin_en.pdf.
European Union Agency for Fundamental Rights, Country research “Coronavirus COVID-19 outbreak in the EU - Fundamental Rights Implications Belgium”, November 2020, https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/be_report_on_coronavirus_pandemic_june_2020.pdf.
European Union Agency for Fundamental Rights, “The coronavirus pandemic and fundamental rights, a year in review”, 2021, https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2021-fundamental-rights-report-2021-focus_en.pdf.
Liga voor Mensenrechten, “Het voorontwerp van pandemiewet: onze nota voor de Kamercommissie Binnenlandse Zaken”, 2021, https://mensenrechten.be/pagina/nota-voorontwerp-pandemiewet.
Liga voor mensenrechten, “Hof van Beroep beslist kortgedingrechter niet te volgen - Nood aan een pandemiewet om rechtsonzekerheid te vermijden”, 2021, https://mensenrechten.be/nieuwsberichten/hof-van-beroep-beslist-kortgedingrechter-niet-te-volgen-nood-aan-een-pandem.
Liga voor Mensenrechten, Knelpuntennota, “Zinvolle detentie”, 3, https://mensenrechten.be/bestanden/uploads/pdf/Liga_en_Jes_-_zinvolle_detentie.pdf.
Liga voor Mensenrechten, “Kortgedingrechter stelt Liga’s in het gelijk, de pandemiewet moet er liggen binnen de 30 dagen”, 2021, https://mensenrechten.be/nieuwsberichten/kortgedingrechter-stelt-ligas-in-het-gelijk-de-pandemiewet-moet-er-liggen-b.
Liga voor Mensenrechten, “Liga voor Mensenrechten dagvaardt Belgische Staat wegens ontbreken pandemiewet”, 2021, https://mensenrechten.be/nieuwsberichten/liga-voor-mensenrechten-dagvaardt-belgische-staat-wegens-ontbreken-pandemie.
Liga voor Mensenrechten, “ Mensenrechtenliga naar rechter over coronaregels: ‘Onze rechten mogen niet beknot worden door één minister’”, 2021, https://mensenrechten.be/nieuwsberichten/mensenrechtenliga-naar-rechter-over-coronaregels-onze-rechten-mogen-niet-be.
Ligue des droits humains, “La crise sanitaire ne peut continuer à justifier l’atteinte au droit à la vie privée et familiale des personnes détenues et de leurs proches", 2020, La crise sanitaire ne peut continuer à justifier l’atteinte au droit à la vie privée et familiale des personnes détenues et de leurs proches - Bienvenue sur le site de la Ligue des droits humains (liguedh.be).
Ligue des droits humains,"La santé, un droit fondamental dont personne ne peut être exclu", 2020, La santé, un droit fondamental dont personne ne peut être exclu - Bienvenue sur le site de la Ligue des droits humains (liguedh.be).
Ligue des droits humains, "Le Coronavirus derrière les barreaux : Il est temps de libérer des détenu·e·s pour lutter contre la COVID-19 et protéger les liens familiaux", 2020, Le Coronavirus derrière les barreaux : Il est temps de libérer des détenu·e·s pour lutter contre la COVID-19 et protéger les liens familiaux - Bienvenue sur le site de la Ligue des droits humains (liguedh.be).
Ligue des droits humains, "Quatrième vague et marée haute en prison : il faut libérer d’urgence des catégories de détenu∙e∙s.", 2021, www.liguedh.be/quatrieme-vague-et-maree-haute-en-prison-il-faut-liberer-durgence-des-categories-de-detenu%e2%88%99e%e2%88%99s/.
Penal Reform International, “Coronavirus: Healthcare and human rights of people in prison”, 2020.
Penal Reform International, “Short guide to the European Prison Rules”, 2021, https://cdn.penalreform.org/wp-content/uploads/2021/09/PRI_Short-guide-to-the-European-Prison-Rules_WEB.pdf.
Penal Reform International, “UN Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners (Nelson Mandela Rules)”, www.penalreform.org/resource/standard-minimum-rules-treatment-prisoners-smr/.
Prison Insider, "Europe : coronavirus, la fièvre des prisons
Accès aux soins, aménagements de peine, mouvements de protestation, liens avec l'extérieur : quelles sont les conséquences de la pandémie sur les conditions de vie en prison en Europe?", Europe : coronavirus, la fièvre des prisons (prison-insider.com).
Regionaal informatiecentrum Verenigde Naties, "COVID-19: De VN vraagt om dringende maatregelen voor gevangenissen“, 2020, https://unric.org/nl/covid-19-de-vn-vraagt-om-dringende-maatregelen-voor-gevangenissen/.
The Subcommittee on Prevention of Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, Advice to States Parties and National Preventive Mechanisms relating to the Coronavirus Pandemic adopted on 25 March 2020.
World Health Organization, “About WHO”, www.who.int/about.
World Health Organization The Declaration on Prison Health as part of Public Health, 24 oktober 2003.
World Health Organization, Regional Office for Europe, “Interim Guidance: Preparedness, prevention and control of COVID-19 in prisons and other places of detention”, 15 maart 2020.
Publicaties toezichtsorganen
Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen advies van 22 juni 2020 “Voor de duur van de detentie moet rekening worden gehouden met de Gezondheidscrisis”, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads/2020/06/AVIS-csq-crise-sanitaireNL_22.06.20.pdf.
Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen advies van 27 november 2020 m.b.t. het Voorontwerp van wet houdende diverse tijdelijke en structurele bepalingen inzake justitie in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads/2020/12/20201127-Advies-voorontwerp-Covid-19.pdf.
Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen advies van 30 maart 2021 m.b.t. de voortzetting van de maatregelen ter ondersteuning van de bestrijding van de gezondheidscrisis in de gevangenissen, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2021/03/20210331_AVIS_ADVIES-DEF-NL.pdf.
Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen advies van 25 november 2021 naar aanleiding van de overbevolking in de gevangenissen in de context van de vierde golf van COVID-19, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2021/11/CTRG_Advies_overbevolking_4degolf_251121NL.pdf.
Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen brief door Marc Nève betreffende ‘vaccination en prison’ van 25 mei 2021.
Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, Jaarverslag 2020, https://ccsp.belgium.be/wp-content/uploads/2021/09/CTRG_Jaarverslag_2020.pdf.
Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, “Opsluiting in de gevangenis, steeds moeilijker”, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2021/04/persbericht-27-april-2021.pdf.
Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, Persbericht “Gevangenissen: Regering opgeroepen tot dringende versterking van de gezondheid en humanitaire maatregelen”, 2020, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads/2020/04/30.03.20_Persbericht_CTRG_Covid19.pdf.
Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, Persbericht “Opsluiting in de gevangenis, steeds moeilijker”, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2021/04/persbericht-27-april-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Antwerpen, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Antwerpen”, 2019.
Commissie van Toezicht Brugge, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Brugge”, 2019.
Commissie van Toezicht Brugge, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht bij het penitentiair complex van Brugge”, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/04/CvT-Brugge-Jaarverslag-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Brugge, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht bij de gevangenis van Brugge”, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/04/CvT-Brugge-Jaarverslag-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Gent, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Gent”, 2019.
Commissie van Toezicht Gent, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht bij de gevangenis van Gent”, 2020, https://ccsp.belgium.be/wp-content/uploads/2021/06/09_Jaarverslag-2020-CvT-Gent_DEF.pdf.
Commissie van Toezicht Hasselt, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht bij de gevangenis van Hasselt”, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/04/CvT-Hasselt-Jaarverslag-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Ieper, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Ieper”, 2019.
Commissie van Toezicht Jamioulx, “Rapport annuel 2021 de la Commission de Surveillance de Jamioulx, 2021, 12, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/05/CdS-Jamioulx-Rapport-annuel-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Leuven-centraal, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Leuven-Centraal”, 2019.
Commissie van Toezicht Leuven-Hulp, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht bij de gevangenis van Leuven-Hulp”, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/04/CvT-Leuven-Hulp-Jaarverslag-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Leuze-en-Hainaut, “Rapport annuel 2021 de la Commission de Surveillance de Leuze-en-Hainaut, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/05/CdS-Leuze-Rapport-annuel-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Merksplas, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Merksplas”, 2019.
Commissie van Toezicht Merksplas, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Merksplas”, 2021; 19, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/04/CvT-Merksplas-Jaarverslag-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Nederland, “Internationale wet- en regelgeving: Gevangeniswezen”, www.commissievantoezicht.nl/dossiers/internationale-wetgeving/gedetineerden/.
Commissie van Toezicht Namur, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Namur”, 2019.
Commissie van Toezicht Namur, “Rapport annuel 2021 de la Commission de Surveillance de Namur 2021, 18-19, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/05/CdS-Namur-Rapport-annuel-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Nijvel, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Nijvel”, 2019.
Commissie van Toezicht Oudenaarde, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht van Oudenaarde”, 2019.
Commissie van Toezicht Oudenaarde, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht bij de gevangenis van Oudenaarde”, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/04/CvT-Oudenaarde-Jaarverslag-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Tournai, “Rapport annuel 2021 de la Commission de Surveillance de Tournai, 2021, 4-9, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/05/CdS-Tournai-Rapport-annuel-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Vorst, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht bij de gevangenis van Vorst”, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/04/CdS-Forest-Berkendael-Rapport-annuel-2021.pdf.
Commissie van Toezicht Wortel-Hoogstraten, “Jaarverslag van de Commissie van Toezicht bij de gevangenis van Wortel-Hoogstraten”, 2021, https://ctrg.belgium.be/wp-content/uploads//2022/04/CvT-Wortel-Hoogstraten-Jaarverslag-2021.pdf
Wetenschappelijke publicaties
BULTEN, B.H., VAN TILBURG, W. en VAN LIMBEEK, J., “Psychopathologie bij gedetineerden”, Tijdschrift voor psychiatrie 1999, afl. 10, 575-585.
CALLIES, M., INT PANIS, L., DEQUEKER, S., LATOUR, K., REBOLLEDO GONZALEZ, J. en VANDAEL, E., “Rapport Sciensano ‘COVID-19 surveillance in woonzorgcentra’", 2021, https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID-19_Surveillance_WZC.pdf.
CATTEAU, L., VAN LOENHOUT, J., STOUTEN, V., BILLUART, M., HUBIN, P., HAARHUIS, F., WYNDHAM THOMAS, C., “Thematisch verslag: Vaccinatiegraad en epidemiologische impact van de OVID-10-Vaccinatiecampagne in België”, 2021, https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID_19_THEMATIC_REPORT_VaccineCoverageAndImpactReport_NL.pdf.
Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg, “Het beheer van de ziekenhuiscapaciteit in België tijdens de eerste golf van de Covid-19 pandemie”, 2020, https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/KCE_335A_Ziekenhuiscapaciteit_tijdens_COVID-19_pandemie_Synthese.pdf.
Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg, Rapport “Gezondheidszorg in Belgische gevangenissen: Huidige situatie en toekomstige scenario’s”, 2017, https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/KCE_293As_Gezondheidszorg_Belgische_gevangenissen_Synthese.pdf.
Finoulst, M., Vankrunkelsven, P. en Geens, S., “De zin van mondmaskers in een niet-medische setting”, TvGG 2020, afl. 17, 876-878.
KINNER, S., “Prisons and custodial settings are part of a comprehensive response to COVID-19”, Lancet Public Health 2020, 188-189, www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7103922/.
KORPERSHOEK, E., “Tijdlijn van het coronavirus: een jaar van lockdowns”, National Geographic 2021, https://www.nationalgeographic.nl/geschiedenis-en-cultuur/2021/03/tijdlijn-van-het-coronavirus-een-jaar-van-lockdowns.
LENAERS, J., LOGIST, M. en LEEKENS, S., "Alles over vaccinatie”, KU Leuven, 2021, www.kuleuven.be/coronavirus/stopcorona/allesovervaccinatie.
Molenaar, J., “Wie zijn de kwetsbare groepen in de coronacrisis en wat maakt hen kwetsbaar?”, Coronablog UAntwerpen, 2021, https://blog.uantwerpen.be/corona/kwetsbare-groepen/.
Sciensano, “Belgium COVID-19 Epidemiological Situation”, https://datastudio.google.com/embed/u/0/reporting/c14a5cfc-cab7-4812-848c-0369173148ab/page/ZwmOB.
Sciensano, “Bepaling van de startdatum van de tweede golf van de COVID-19 epidemie in België”, https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/Second%20Wave_NL.pdf.
Sciensano, “Coronavirus Covid-19”, https://covid-19.sciensano.be/nl/node/1.
Sciensano, “COVID-19-Surveillance: Veelgestelde vragen”, https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID-19_FAQ_NL_final.pdf.
Sciensano, “ Specifieke aanbevelingen voor mensen met een verhoogd risico op ernstig verloop van COVID-19”, 2022, https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID-19_measures-for-high-risk-groups_NL.pdf.
SIMPSON, P.L., LEVY, M. en BUTLER, T., " Vaccination is essential for this vulnerable group, and the civil society around them”, BMJ 2021, 373, www.bmj.com/content/373/bmj.n859.
United Nations Office on Drugs and Crimes, “The Nelson Mandela Rules - The history of the Rules”, www.unodc.org/unodc/en/justice-and-prison-reform/nelsonmandelaruleshistory.html.
VAN MOL, F., “De gezondheidszorg in de Belgische gevangenissen”, 2013, http://drvanmol.be/wp-content/uploads/2016/06/Gezondheidszorg-in-de-Belgische-gevangenissen-2013.pdf.
VRGT, “Risicogroepen”, https://tuberculose.vrgt.be/info-voor-professionelen/risico-analyse-en-preventie/risicogroepen.
VYNCKE, V., HANSSENS, L., STEENBERGHS, E. en WILLEMS, S., “Onderzoeksrapport ‘Gezondheidsprofiel Gedetineerden”, Gent, 2015.
WANG, E., ZENILMAN, J. en BRINKLEY-RUBINSTEIN, L., JAMA 2020, 1031-1032, https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2769694.
X, “1 jaar corona - een chronologisch overzicht”, Medisfeer 2021, www.medi-sfeer.be/nl/nieuws/1-jaar-corona-een-chronologisch-overzicht.html.
Zorg en Gezondheid, "Speciaal Covid-19 nummer", Vlaams Infectieziektenbulletin 2020, afl.1, 8-15.
Persberichten
Agentschap Zorg en Gezondheid, “Bezoek in de woonzorgcentra mogelijk vanaf 18 mei”, 2020, www.zorg-en-gezondheid.be/bezoek-in-de-woonzorgcentra-mogelijk-vanaf-18-mei.
BAERT, D., “Minister Van Quickenborne na stakingsdreiging van cipiersbonden: "Vaccineren in gevangenissen moet voorrang krijgen"”, VRT NWS 2021, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/04/16/minister-van-quickenborne-na-stakingsdreiging-van-cipiersbonden/.
Belgium.be, “Het hof van beroep bevestigt de wettigheid van de coronamaatregelen”, 2021, https://verlinden.belgium.be/nl/hvb0706.
BERLAIMONT, F., “ Coronavirus en Belgique: la tension monte dans les prisons après un an de restrictions", Rtbf.be 2021, www.rtbf.be/article/la-pression-monte-dans-les-prisons-apres-quasi-un-an-de-restrictions-covid-10688232?id=10688232.
BOVE, L., “135 gedetineerden vervroegd vrijgelaten in tweede coronagolf”, De Tijd 2021, www.tijd.be/politiek-economie/belgie/algemeen/135-gedetineerden-vervroegd-vrijgelaten-in-tweede-coronagolf/10276606.html.
DECRE, H., BAERT, D., en ARNOUDT, R., “Vanaf 18 mei weer bezoek mogelijk in woonzorgcentra, vanaf maandag al in psychiatrische ziekenhuizen”, VRT 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/05/07/woonzorgcentra-bezoek/.
DE SMET, D., “Dodentol tweede golf steekt die van de eerste golf voorbij”, De Standaard 2020, www.standaard.be/cnt/dmf20201230_98093334.
Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu , “Eén gerepatrieerde landgenoot testte positief op het nieuwe coronavirus”, 2020, www.info-coronavirus.be/nl/news/archive/gerepatrieerde-landgenoot-testte-positief-op-het-nieuwe-coronavirus/.
HUGAERTS, L., " Steeds meer 65-plussers in onze gevangenissen”, Knack 2013, https://plusmagazine.knack.be/maatschappij/steeds-meer-65-plussers-in-onze-gevangenissen/article-normal-659539.html.
HUYGHEBAERT, P., “Coronavirus opnieuw opgedoken in helft van Vlaamse woonzorgcentra: "Geen tekort meer aan materiaal, wel aan personeel"”, VRT Nws 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/10/26/woonzorgcentra-cijfers-uitbraken/.
IMC Volksgezondheid Persbericht van 19 april 2021, www.health.belgium.be/nl/news/imc-volksgezondheid-3#article.
K. GEENS, Persbericht “Gevangenispersoneel levert essentiële dienst voor de staat - maatregelen ter bescherming tegen Coronavirus”, 2020, www.koengeens.be/news/2020/03/21/gevangenispersoneel-levert-essentiele-dienst-voor-de-staat-maatregelen-ter-bescherming-te.
NEELS, L., “Opinie: Staatsnoodrecht”, De Tijd 2020, www.tijd.be/opinie/algemeen/staatsnoodrecht/10271816.html;
OUTTERS, A. en VAN HEUVERZWYN, E., “Gentse gevangenis in lockdown: "We kunnen zelfs niet videobellen", getuigt vriendin van gedetineerde”, VRT NWS 2021, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/04/22/gentse-gevangenis-in-lockdown-ik-kan-niet-op-bezoek-en-zelfs-v/.
ROELS, D., “Neem mensenrechten mee als leidraad bij invoering van deze noodmaatregelen“, Knack 2020, https://www.knack.be/nieuws/belgie/neem-mensenrechten-mee-als-leidraad-bij-invoering-van-deze-noodmaatregelen/article-opinion-1581185.html.
VAN DE VELDE, P., “Nog meer coronabesmettingen in gevangenis Dendermonde, nieuwe gevangenen in afzondering”, VRT NWS 2021, www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/09/10/overbevolking-en-stijging-psychische-problemen-in-gevangenissen/.
VAN NOPPEN, D., “Gevangenen in Hasselt hebben tijdens lockdown meer nood aan psychische ondersteuning”, VRT NWS 2020 https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/11/20/gevangenen-van-hasselt-consulteren-tijdens-lockdown-vaker-hulpve/.
VAN OVERSTRAETEN, S., “Corona maakt slachtoffers in gevangenis: een gedetineerde overleden, tweede gevangene en cipier in coma”, Het Nieuwsblad 2021, https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210511_93862516.
VERBERGT, M., " Gevangenissen dreigen weer overvol te raken na coronacrisis”, De Standaard 2020, www.standaard.be/cnt/dmf20201229_97891753?&articlehash=fLoG1qxvNEMN04mEsW%2BuvPXCAfTvHORDij0EXxktnL6j8a01W5nfiWpPU2T4Me8dJEHpva72uHiRbcJPAzvNcZQMsRXSD0SjGIcgFFdpds00FJelYUVWVu22WGHLsJ%2BK6F5pfZSBfvh8h8Y%2BE1kr09sklfPCeAPAL1NgiQ7MLDp1qS9%2FjXNYmGFpxV46ZMaK9RoaBMBOez6abspkPluT%2FU5f2ig56%2BivQmQ48walbw%2FOIxFOdLUjaOuNYvqwokoKIkFsG%2BjtnKzWfLSjRdDwBhSldCH8vAxbtWaFCRLxVLNvagyIFyKc8zA33unP39JY9hKD%2BEVGw8EZgCymWRXyqw%3D%3D.
VERRIJKEN, " Gevangenisartsen eisen onmiddellijke vaccinatie alle gedetineerden", Artsenkrant.com 2021, www.artsenkrant.com/actueel/gevangenisartsen-eisen-onmiddellijke-vaccinatie-alle-gedetineerden/article-normal-54553.html.
X, “Belgische gevangenissen in top drie van meest overbevolkte van Europa”, Knack 2021, www.knack.be/nieuws/belgie/belgische-gevangenissen-in-top-drie-van-meest-overbevolkte-van-europa/article-news-1720781.html.
X, "Coronavirus en Belgique : la lenteur de vaccination des détenus suscite l’inquiétude", Rtbf.be 2021, www.rtbf.be/article/coronavirus-en-belgique-la-lenteur-de-vaccination-des-detenus-suscite-l-inquietude-10769630?id=10769630.
X, “De Covid-pandemie valt onder het toepassingsgebied van de wet betreffende de civiele veiligheid”, Strada lex 2021, www.stradalex.com/nl/sl_news/document/sl_news_article20211125-2-nl.
X, “Families 50 gedetineerden klagen staat aan wegens verbod op fysiek contact in gevangenissen”, De Morgen 2020, https://www.demorgen.be/nieuws/families-50-gedetineerden-klagen-staat-aan-wegens-verbod-op-fysiek-contact-in-gevangenissen~b07af71c/.
X, “Gevangenissen: versoepeling van de gevangenisbezoeken en lancering van de bouw van 2 gevangenissen”, Strada lex 2020, https://www.stradalex.com/nl/sl_news/document/sl_news_breve20200921-2-nl.
X, “Grondwetsspecialisten eisen Belgische coronawet”, 2020, www.law.kuleuven.be/pub/nl/nieuws-publiekrecht/grondwetsspecialisten-eisen-belgische-coronawet.
X, “Klacht tegen verbod op fysiek contact in gevangenissen”, Het Nieuwsblad 2020, https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20200723_91250953#:~:text=Een%20vijftigtal%20families%20van%20Belgische,de%20gevangenis%20niet%20meer%20aanraken.
X, “Klacht tegen verbod op fysiek contact in gevangenissen”, Knack 2020, www.knack.be/nieuws/belgie/klacht-tegen-verbod-op-fysiek-contact-in-gevangenissen/#:~:text=(Belga)%20Een%20vijftigtal%20families%20van,gevangenis%20niet%20meer%20fysiek%20aanraken.
X, “Laat alle gevangenen vrij die kunnen vrijgelaten worden”, De Standaard 2020, www.standaard.be/cnt/dmf20200330_04907279?fbclid=IwAR1kFo71ChOEhrkjW4i7N-9cVfvsGh0kxWVw2-Moc-MPTP-HEae_iJXmFjw.
X, Persbericht “Gevangenisbezoek wordt versoepeld”, https://www.koengeens.be/news/2020/09/10/gevangenisbezoek-wordt-versoepeld.
X, “Recente verspreiding coronavirus in gevangenissen is erg verontrustend”, Knack 2021, www.knack.be/nieuws/belgie/recente-verspreiding-coronavirus-in-gevangenissen-is-erg-verontrustend/.
X, “Ruim 10.700 gedetineerden in Belgische gevangenissen (met slechts ruimte voor 9.300)”, De Morgen 2021, https://www.demorgen.be/nieuws/ruim-10-700-gedetineerden-in-belgische-gevangenissen-met-slechts-ruimte-voor-9-300~bb970cf8/.
X, “ Vanaf 25 mei opnieuw beperkt bezoek mogelijk in gevangenissen”, 2020, https://www.koengeens.be/news/2020/05/17/vanaf-25-mei-opnieuw-beperkt-bezoek-mogelijk-in-gevangenissen.
X, “Van de lockdown op 18 maart tot de recentste coronamaatregelen: dit is het parcours dat België tot nu heeft doorlopen”, Het Laatste Nieuws 2021, www.hln.be/binnenland/overzicht-van-de-lockdown-op-18-maart-tot-de-recentste-coronamaatregelen-dit-is-het-parcours-dat-belgie-tot-nu-heeft-doorlopen~af470e8f/, https://news.belgium.be/nl.
X, “ Van Quickenborne wil dat gevangenispersoneel prioritair gevaccineerd wordt”, De Standaard 2021, www.standaard.be/cnt/dmf20210416_93961129.
X, “Versoepeling bezoekregeling gevangenissen: vakbonden dienen stakingsaanzegging in”, Het Laatse Nieuws 2021, www.hln.be/gevangenissen/versoepeling-bezoekregeling-gevangenissen-vakbonden-dienen-stakingsaanzegging-in~ab04565b/.
X, “Waarom we wel moeten inzitten met onze gevangenen”, VRT NWS 2017, www.vrt.be/vrtnws/nl/2017/10/18/waarom-we-wel-moeten-inzitten-met-onze-gevangenen/.
Overige
Belgium.be, “De drie machten”, www.belgium.be/nl/over_belgie/overheid/democratie/drie_machten.
Departement Welzijn, Volksgezondheid en gezin, “Vrij onder voorwaarden”, www.departementwvg.be/justitiehuizen/vrij-onder-voorwaarden.
Departement Welzijn, Volksgezondheid en gezin, “Elektronisch toezicht bij voorlopige hechtenis”, www.departementwvg.be/justitiehuizen/elektronisch-toezicht-bij-voorlopige-hechtenis.
Eerste Kamer Der Staten-Generaal Nederland, “Begrip wet”, www.eerstekamer.nl/begrip/wet.
Emates, “Wat is een gedetineerde?”, https://emates.nl/kennisbank/begrippen/gedetineerde/#:~:text=dierbare%20gedetineerd%20wordt.-,Gedetineerden%3A%20de%20definitie,huis%20van%20bewaring%20en%20gevangenissen.
Federale Overheidsdienst Justitie, “Soorten bezoek”, https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/gevangenissen/gedetineerde_bezoeken/soorten_bezoek.
Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, “Wat moet ik weten over het coronavirus?”, https://www.info-coronavirus.be/nl/covid/.
Gevangenis Gent, “Kinderbezoeken”, www.gevangenisgent.be/kinderbezoek/.
Kinderrechtencoalitie Vlaanderen Vzw, “Kinderen,
vrijheidsbeperking en vrijheidsberoving”, Kinderrechtenforum 2007, afl. 4, 51-52, https://mensenrechten.be/bestanden/uploads/publicaties/Kinderrechtenforum_Kinderen,_vrijheidsberperking_en_vrijheidsberoving.pdf.
Nationaal Crisiscentrum, “Coronavirus: de antwoorden op al je vragen”, https://crisiscentrum.be/nl/newsroom/coronavirus-de-antwoorden-op-al-je-vragen.
Nationaal crisiscentrum, “Wet betreffende de maatregelen van bestuurlijke politie tijdens een epidemische noodsituatie”, https://crisiscentrum.be/nl/documentation/wetgeving/14082021-wet-betreffende-de-maatregelen-van-bestuurlijke-politie-tijdens.
RAFFAELI, R., Briefing European Parliament PE 583.113 ‘Prison conditions in the Member States: selected European standards and best practices’, 2017, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2017/583113/IPOL_BRI(2017)583113_EN.pdf.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Nederland, “De ziekte COVID-19”, www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/ziekte.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Nederland, “Het virus (SARS-CoV-2)”, https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/virus.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Nederland, “Het coronavirus SARS-CoV-2
Van besmetting tot klachten”, 2021, https://www.rivm.nl/sites/default/files/2021-02/RIVM-Covid%20Story%20deel%201_Van%20besmetting%20tot%20klachten_tg.pdf.
Sam vzw, "Detentie”, https://www.samvzw.be/thema/detentie.
Team Taaladvies Vlaanderen, “Knuffelcontact”, www.vlaanderen.be/taaladvies/woorden-van-de-week/knuffelcontact.
Unizo, “Nieuwe veiligheidsraad Corona: Welke regels gelden vanaf september?”, https://www.unizo.be/nieuwe-veiligheidsraad-corona-welke-regels-gelden-vanaf-september.
Unia, “COVID-19: een test voor de mensenrechten”, 2020, https://www.unia.be/files/Documenten/Publicaties_docs/2020_Rapport_Covid_-_NL.pdf.
Unia, “COVID-19: Een test voor de mensenrechten (tweede rapport)”, 2021, https://www.unia.be/files/Documenten/Publicaties_docs/Covid-Verslag-DEF_NL_maro.pdf.
Vlaams Parlement, “Parlementen en regeringen", www.vlaamsparlement.be/nl/over-ons/parlementen-en-regeringen.
X, “Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM)”, EUR-Lex, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=LEGISSUM:eu_human_rights_convention.
X, “Vaccinatie”, www.info-coronavirus.be/nl/vaccinatie/.
X, “Vaccinatiestrategie COVID-19 in België”, Vaxinfo 2020, www.vaxinfopro.be/spip.php?article3581&lang=nl&retour=1.
