Slim plannen zonder stress: hoe jongeren leren balanceren tussen school en vrije tijd

Stel je voor: je bent 13, je hebt vier toetsen, drie taken en een hoofd vol afleiding. Je weet dat je moet plannen, maar hoe begin je daaraan? Voor veel jongeren in de B-stroom is dit geen hypothetisch scenario, maar dagelijkse realiteit. 

Veel jongeren in de eerste graad van de B-stroom botsen op een herkenbare uitdaging: plannen en organiseren van schoolwerk blijkt allesbehalve vanzelfsprekend. Dat heeft niet te maken met onwil of luiheid, maar met hun brein. Meer bepaald met de prefrontale cortex, het hersengebied dat verantwoordelijk is voor overzicht houden, impulsen beheersen en doelen stellen. En laat dat nu net nog volop in ontwikkeling zijn.

Tijdens de tienerjaren groeit dit deel van de hersenen stevig door, maar het bereikt pas rond het 25e levensjaar zijn volle rijpheid. Geen wonder dus dat jongeren moeite hebben met tijdsindeling, prioriteiten stellen of werken aan langetermijndoelen. Het is geen gebrek aan inzet, maar een logisch gevolg van hun ontwikkelingsfase. 

Waarom plannen zo moeilijk is (en dat is helemaal oké!)

Leerlingen combineren schoolwerk met een druk sociaal leven: hobby’s, vrienden, familie en ook nog wat tijd voor zichzelf. Dat maakt het plannen van taken extra moeilijk. Ze hebben vaak geen duidelijk zicht op hoeveel tijd ze écht beschikbaar hebben, en hoe ze die het best kunnen verdelen. Grote taken worden uitgesteld of in één keer afgewerkt op het laatste moment, wat voor stress en chaos zorgt.

Van “Help!” naar helder 

Wat jongeren helpt, is een duidelijke, visuele planning. Niet alleen een lijstje met wat ze moeten doen, maar ook wanneer ze eraan kunnen werken. Door taken op te splitsen en rekening te houden met vrije tijd, krijgen ze meer grip op hun schoolwerk. Een gestructureerde aanpak geeft rust, overzicht en ruimte om ook gewoon jong te zijn. 

Niet vanzelf, wel aan te leren 

Plannen vraagt oefening, net als elke andere basisvaardigheid. Veel jongeren missen nog de structuur en ondersteuning die nodig zijn om dit onder de knie te krijgen. Met de juiste begeleiding kunnen ze deze vaardigheid stap voor stap ontwikkelen.

Een handige planner 

Uit mijn praktijkonderzoek blijkt dat veel jongeren in de B-stroom een duidelijk systeem missen om hun schoolwerk te organiseren. Ze vergeten deadlines, starten te laat of brengen niet het juiste materiaal mee. Zonder overzicht verliezen ze grip op hun taken en toetsen. 

Wat opvalt, is dat er weinig houvast is waarop ze zich kunnen baseren: er is geen visueel overzicht van wat wanneer moet gebeuren, hoeveel tijd iets vraagt, of hoeveel ruimte er nog is voor ontspanning. De nood aan een eenvoudige, gestructureerde en visuele planningstool is groot. 

Vanuit die vaststelling werd een planner ontwikkeld die jongeren helpt om hun week logisch in te delen. Niet alleen schooltaken, maar ook vrije tijd en rustmomenten krijgen een plaats. Zo leren ze hun tijd beter inschatten, prioriteiten stellen en hun energie verdelen over de week. 

Meer dan een lijstje: ook ruimte voor gevoel 

Een ander belangrijk aspect van de planner is dat leerlingen via emoji’s kunnen aangeven hoe ze zich voelen. Hebben ze een taak niet afgegeven? Zaten ze vast bij een oefening? Dan kunnen ze dat eenvoudig aangeven. Dit geeft leerkrachten waardevolle inzichten in het wel zijn van hun leerlingen, en maakt het makkelijker om tijdig hulp aan te bieden.

Van samen plannen naar zelfstandig leren 

In het begin vullen de leerlingen de planner samen met de leerkracht in. Dit helpt hen stap voor stap te leren hoe plannen werkt. Na verloop van tijd kunnen ze dit steeds zelfstandiger doen. 

Dit is een belangrijke stap richting zelfregulerend leren, waarbij leerlingen hun eigen doelen stellen, hun voortgang bijhouden en hun aanpak aanpassen als dat nodig is. 

Met de juiste begeleiding, en dat hoeft niet ingewikkeld te zijn, kunnen ook leerlingen die hier van nature meer moeite mee hebben, deze vaardigheden aanleren. Dat is waardevol, want plannen is niet alleen nuttig op school, maar ook in het latere leven. 

Van chaos naar controle: wat leerlingen en leerkrachten écht zeggen 

De eerste reacties op de planner zijn veelbelovend. Leerlingen geven spontaan aan dat het hen helpt om overzicht te bewaren en minder stress ervaren. Ze vinden het prettig dat ze niet alles in hun hoofd hoeven te houden en merken dat ze hun tijd efficiënter indelen. Sommigen ontdekken zelfs dat ze meer vrije tijd hebben dan ze dachten. 

Ook leerkrachten reageren positief: ze vinden de planner overzichtelijk en zien mogelijkheden om hem in te zetten tijdens lessen waarin leerlingen begeleiding krijgen bij het plannen van hun huiswerk. 

Een skill voor het leven 

Wat begon als een eenvoudige observatie, groeit uit tot een waardevol hulpmiddel dat jongeren helpt om grip te krijgen op hun schoolwerk en hun leven. De planner helpt hen niet alleen om hun schoolwerk beter te organiseren, maar ook om zelfstandiger en met meer vertrouwen te leren plannen. Zo wordt plannen geen tijdelijke oplossing, maar een blijvende skill die hen versterkt op school en daarbuiten.

Referentielijst 

Adolescentenportret-Beroep2. (z.d.). Neurowetenschap: De theorie / Neurologische ontwikkeling. Geraadpleegd op 23 mei 2025, van https://adolescentenportretberoep2.jouwweb.nl/neurologische-ontwikkelin… de-theorie 

Breek, L. (2022, 28 juli). Executieve Functies en het tienerbrein. Onderwijscommunity. Geraadpleegd op 29 mei 2025, van https://onderwijscommunity.nl/artikelen/executieve-functies en-het-tienerbrein/ 

Kenniscentrum Potential. (z.d.). Mijn leerlingen zijn nog weinig zelfstandig: Kan ik dan wel aan binnenklasdifferentiatie doen? Geraadpleegd op 29 mei 2025, van https://www.kenniscentrumpotential.be/kenniscentrum/detail/mijn-leerlin… zelfstandig-kan-ik-dan-wel-aan-binnenklasdifferentiatie-doen 

Malfait, C. (2021). Groeien in executieve functies. Hoe? Zo!: De basis voor zelfsturing en leren leren. Praktijkboek voor het basisonderwijs. Lannoo Meulenhoff - Belgium. 

Planspecialist. (z.d.). Kunnen pubers leren plannen? Dit zegt de wetenschap over hun brein. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://planspecialist.nl/blog/wat-de-wetenschap-ons vertelt-over-het-puberbrein-en-plannen/