Wat er verdwijnt als het lokale slachthuis sluit: Hoe de infrastructuur achter ons voedsel bepaalt wie nog kan boeren, en wie niet.
Een landbouwmodel onder druk
Hoewel landbouw nog steeds een groot deel van Vlaanderen tekent, is haar verankering in dat landschap allerminst vanzelfsprekend. Decennialange processen van industrialisering, intensivering en globalisering hebben niet enkel het uitzicht van het platteland veranderd, maar ook de manier waarop landbouw zich tot haar omgeving verhoudt. De boerderij als productieve kern van het dorp maakte plaats voor een netwerk van gespecialiseerde bedrijven die sterk afhankelijk zijn van verre markten en centrale verwerkingsketens.
Daarbij rijst een prangende vraag: is het landbouwmodel waarop Vlaanderen vandaag draait nog wel duurzaam en leefbaar, zowel ecologisch, sociaal als economisch? Achter het vertrouwde beeld van pittoreske landerijen schuilt een systeem dat steeds meer uit balans is geraakt. Boeren worden gedwongen om steeds meer te investeren en worden geconfronteerd met striktere regels en een toenemende afhankelijkheid van een markt waarop ze nauwelijks vat hebben. Tegelijk verdwijnen plekken die hun werk ooit mogelijk maakten: kleine slachthuizen, melkerijen en maalderijen. Deze infrastructuren maakten ooit deel uit van het plattelandsweefsel maar zijn opgedoekt of opgeslorpt door industriële ketens.
Die stille verschuiving heeft grote gevolgen. Zonder nabijgelegen infrastructuur verliezen landbouwers niet enkel praktische mogelijkheden, maar ook zeggenschap over hun productie. Wie zijn dieren of oogst lokaal wil verwerken, botst op een gebrek aan toegankelijke voorzieningen of op een regelgeving die enkel is afgestemd op industriële schaal. Dit zorgt ervoor dat landbouwers die op een duurzame en grondgebonden manier willen produceren nauwelijks beroep kunnen doen op faciliterende infrastructuur.
Vanuit die vaststelling vertrok mijn masterproef. Ze onderzoekt hoe infrastructuur, in het bijzonder slachthuisinfrastructuur, fungeert als stille motor van landbouwtransformatie. Infrastructuur lijkt banaal, maar bepaalt in werkelijkheid wie kan produceren, waar voedsel wordt verwerkt en hoe landbouw in het landschap is ingebed. Door die lens wordt zichtbaar hoe landbouw in Vlaanderen steeds verder losraakt van haar territoriale basis en welke alternatieven of mogelijkheden vandaag ontstaan om die band te herstellen.
Vijf cases als lens op slachthuisinfrastructuur
Om te begrijpen hoe landbouw opnieuw kan worden verankerd in haar omgeving, werden vijf uiteenlopende voorbeelden van slachtinfrastructuur onderzocht: een coöperatief van boeren die samen een verwerkingsruimte beheren, een dorpsslager met een eigen slachthuis, een voormalige thuisslachter, een privaat regionaal slachthuis en een mobiele slachteenheid. Elk van deze plekken vertelt een eigen verhaal, maar samen tonen ze hoe slachters, landbouwers en lokale besturen vandaag zoeken naar manieren om voedselproductie opnieuw toegankelijk en meer lokaal te organiseren.
Op het eerste gezicht lijken deze initiatieven niet veel met elkaar te maken te hebben. De ene is familiaal en ambachtelijk, de andere coöperatief of experimenteel. Toch delen ze een fundamentele zorg: hoe kunnen boeren en slachters toegang houden tot de infrastructuur die hun werk mogelijk maakt? Want zonder plekken om te slachten, te verwerken of te bewaren, verdwijnt niet alleen een praktische schakel, maar ook de mogelijkheid om lokaal en zelfstandig te produceren.
Samen brengen deze plekken een ander verhaal naar voren dan dat van louter verlies of nostalgie. Ze laten zien onder welke omstandigheden kleinschalige landbouw vandaag nog kan standhouden. Elk voorbeeld toont hoe veerkracht ontstaat uit een specifieke samenloop van factoren: familiale continuïteit, gedeeld gebruik van infrastructuur, samenwerking tussen boeren of een lokaal bestuur dat bereid is een publieke voorziening in stand te houden. Het zijn precies deze samenlopen van samenwerking, lokale kennis en beleidsruimte die bepalen of een regionaal voedselsysteem kan blijven bestaan.
Wat in al deze situaties opvalt, is dat infrastructuur niet alleen een technisch middel is, maar een sociaal en politiek weefsel. Achter elke investering schuilt een keuze: om te blijven werken op menselijke schaal, om samen risico’s te dragen, om niet volledig afhankelijk te worden van anonieme ketens. Deze keuzes vergen moed én context: regelgeving die ruimte laat, een gemeenschap die meedenkt, en mensen die bereid zijn verantwoordelijkheid te nemen voor wat lokaal blijft.
De vijf cases tonen zo niet enkel verschillende bedrijfsmodellen, maar vijf manieren waarop landbouw zich probeert te heruitvinden binnen een systeem dat haar vaak weinig speelruimte laat. Ze maken zichtbaar dat de toekomst van landbouw niet enkel bij innovatie in het veld ligt, maar in de plekken waar samenwerking, vakmanschap en vertrouwen opnieuw vorm krijgen.
Herterritorialisering als sleutel voor een duurzame landbouw?
De cases maken duidelijk dat landbouw niet los te zien is van de infrastructuur die haar draagt. Slachthuizen, snijzalen of mobiele eenheden zijn geen neutrale voorzieningen, maar knooppunten waar beslissingen over schaal, nabijheid en duurzaamheid samenkomen. Ze bepalen of boeren hun dieren lokaal kunnen laten verwerken of afhankelijk worden van anonieme ketens honderden kilometers verderop. Achter de poorten van lokale, gedeelde infrastructuur schuilt dus niet enkel een economisch verhaal, maar een maatschappelijk: het gaat over autonomie, voedselsoevereiniteit en de toekomst van het platteland.
Vandaag staan boeren voor een paradox. Ze moeten duurzamer, milieuvriendelijker en lokaler werken, maar de infrastructuur die dat mogelijk maakt verdwijnt of wordt financieel onhaalbaar. Herterritorialisering, het opnieuw verankeren van landbouw in haar omgeving, vraagt daarom meer dan individuele inspanningen. Het is een collectieve opdracht die beleid, gemeenschap en ondernemerschap moet verbinden.
De toekomst van landbouw hangt af van de ruimte die we maken voor kleinschalige, gedeelde en contextgevoelige infrastructuur. De cases tonen dat publieke steun het verschil kan maken, terwijl coöperatieve of mobiele modellen bewijzen dat innovatie niet enkel in technologie zit, maar in samenwerking. Als Vlaanderen echt wil inzetten op een duurzaam en rechtvaardig voedselsysteem, dan moet het niet alleen boeren ondersteunen, maar ook de plekken waar landbouw letterlijk vorm krijgt.
Herterritorialisering is dus geen nostalgische terugblik, maar een vooruitkijkende strategie. Wat landbouw toekomst geeft, is niet enkel de grond onder onze voeten, maar de infrastructuur die haar verankert in de samenleving en ruimte schept voor strategisch en gedeeld gebruik.
Bibliografie
Adriaans, C. (2012). Boerensynicalisme Vlaanderen, 1962-2010: door een boer geschreven. Roeselare: ABS
Bataille, G. (1929). Abattoir. In : Dictionnaire Critique (6), 329.
Bekaert, J., Niesten, E., Raymaekers, J., & Segers, Y. (2003). LEKKER DIER!? Ze zijn wat we eten. CAG Sporen (2). Leuven: Centrum Agrarische Geschiedenis.
Blackman, J. (1967). The Development of the Retail Grocery Trade in the Nintheenth Century. Business History, 9(2), 110-117.
Bogaert, C., Lanclus K., Tack, A., & Verbeeck, M. (1998). Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Kanton Ronse. Bouwen door de eeuwen heen 15(3), Brussel: Agentschap Onroerend Erfgoed.
Bogaert, C., Duchêne, H., Lanclus, K., & Verbeeck, M. (2000). Bouwen door de eeuwen heen, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, 15n4: Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm. Onuitgegeven werkdocument Agentschap Onroerend Erfgoed.
Borgo, E. (2021). Landbouw en natuur: scheiden of verweven?. Oikos, (97), 57-68.
Carlsson, F., Frykblom, P., & Lagerkvist, C. J. (2004). Consumer willingness to pay for farm animal welfare-transportation of farm animals to slaughter versus the use of mobile abattoirs. Working Papers in Economics, (149).
Cartoni Mancinelli, A., Dal Bosco, A., Mattioli, S., Ranucci, D., & Castellini, C. (2018). Mobile Poultry Processing Unit as a Resource for Small Poultry Farms: Planning and Economic Efficiency, Animal Welfare, Meat Quality and Sanitary Implications. Animals, 8(12), 229.
Claeys, D., & Segers, Y. (2022). ‘The Eye of the Master’. Livestock Improvement and Knowledge Networks in Belgium, 1990-1940. In Y. Segers, & L. Van Molle (Eds.), Agricultutal Knowledge Networks in Rural Europe, 1700-2000 (pp. 132-154). Martlesham: Boydell & Brewer.
McMichael, P., D. (2013). Food regimes and agrarian questions. Halifax: Fernwood Publishing.
Danneels, K. (2016). Good Nature In, Bad Nature Out : het stedelijk voedselvraagstuk benaderd vanuit een historische analyse van het negentiende-eeuwse slachthuis.
Decoster, J. (1978). Kostelijke verhalen over de Belgische slachthuissector. Belgian Business (113), 16-23.
Dehaene, M., & Vandermaelen, H. (2022). Waking up in the land of urban agroecology : lessons in modesty for urbanism. OASE (DELFT), 2022(110), 43–52.
De Herdt, R. (2003). Het Groot Vleeshuis: een functioneel middeleeuws gebouw. Tijdschrift voor industriële cultuur, 21(83), 2-13.
Deh-Tor, C. M., Dehaene, M., & Tornaghi, C. (2018). Commoning voor een agro-ecologische stedenbouw. In A. Kuhk, D. Holemans, & P. Van den Broeck (Eds.), Op grond van samenwerking : woningen, voedsel en trage wegen als commons (pp. 253–268). Berchem: EPO.
Deimel, M., & Theuvsen, L. (2011). Networking in Meat Production Systems: The Influence of Cooperative Structures on Farmers’ Participation. International Journal on Food System Dynamics, 2(1), 23-35.
Dejongh, G., & Van Windekens, P. (2002). Van kleine landeigendom tot Vlaamse landmaatschappij : vijfenzestig jaar werking op het Vlaamse platteland, 1935-2001. Brussel: Vlaamse landmaatschappij.
De Keyzer, M. (2023a). Inleiding. In De Keyzer, M. (Ed.), Tot de bodem, De toekomst van landbouw in Vlaanderen (pp. 7-22). Leuven: Leuven University Press.
De Meulder, B., Schreurs, J., Cock, A., & Notteboom, B. (2000). Patching up the Belgian urban landscape. OASE (DELFT), (52), 78–113.
De Moor, M. (2002). België: Hoe de gemene gronden verdwenen. Over ruimtegebrek, productiviteit en privatisering. Negende Jaarboek Anarchisme, 138(139), 35-48.
De Moor, M. (2005). De Gemene en Loweiden in Assebroek als één van de laatste gemene gronden in Vlaanderen. Beknopte geschiedenis van de instelling en inventaris van het archief. Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis, 142(1-2), 3-45.
Depaepe, D. (2003). Tussen gehaktmolen en hakblok De Kortrijkse slager omstreeks 1900. De Leiegouw, 45(2), 257-278.
De Reu, P. (2015). De Vlaamse bouw en Het varken aarde. Keuterboeren onder druk in een kantelende samenleving (midden 19de eeuw). APPELTJES VAN HET MEETJESLAND, 66, 113–156.
Dessein, J., & Nevens, F. (2006). Erven van de toekomst : over duurzame landbouw in Vlaanderen. Gontrode: Steunpunt duurzame landbouw.
Devriese, L. (2015). Van ultramodern tot voorbijgestreefd. Slachthuis en veemarkt van 1940 tot 1987-1990. In Audooren, F., De Zutter, C. (editors). Het slachthuis verteld/t. Gent: Buren van de abdij (pp. 70-95).
Devriese, L. (2020). Geen slachthuizen, wel vleeshuizen in onze oude steden: casus Gent (1251-1857). Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift, (89), 231-235.
De Waele, M. (2003). De Aristocraten van de Middenstand. Beenhouwers en slagers in Gent (1850-1990). Tijdschrift voor industriële cultuur, 21(83). 13-71.
Dhoore, K. (2021). Agro-ecologie: waarom is de Vlaamse landbouw niet in volle transitie?. Oikos, 99(3) 36-48.
Eriksen, M., S., Rødbotten, R., Grøndahl, A., M., Friestad, M., Andersen, I., L., & Mejdell, C., M. (2013). Mobile abattoir versus conventional slaughterhouse—Impact on stress parameters and meat quality characteristics in Norwegian lambs. Applied Animal Behavious Science, 149, 21-29.
Fitzgerald, A., J. (2010). A Social History of the Slaughterhouse: From Inception to Contemporary Implications. Human Ecology, 17(1). 58-69.
Gadeyne, G. (1988). Stad Ronse (Hedendaagse periode). Rijksarchief te Ronse Inventarissen 19. S.I.
Giphart, R., & Hermus, J. (2024). De slager: een pleidooi voor minder vlees en meer slagers. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar.
La Spina, S. (2015). Réflexions et pistes pour développer les possibilités d’abattage de proximité pour nos éleveurs wallons en circuits courts. Jambes: Nature &Progrès Belgique.
Lauwereyns, K. (2021). Geslacht bij Vande Walle. Gent: Beefcake Publishing.
La Vie Athoise. (2002). L’abattoir d’Ath, un outil de proximité pour la qualité Bulletin Communal, (87).
Lee, P.,Y. (2008). Siting the Slaughterhouse: from shed to factory. In Lee, P.,Y. (ed), Meat, Modernity and the Rise of the Slaughterhouse, (pp. 46-70). New Hampshire: University of New Hamp shire Press.
Lindemans, P. (1952). Geschiedenis van de landbouw in België. Antwerpen: De Sikkel.
Martens, E., Aerts, E., Segers, Y., Van Hecke, E., & Van Molle, L. (2010). Boerentrots en ondernemersgeest : boeren in Vlaanderen na de Tweede Wereldoorlog. Leuven: Davidsfonds.
Méndez, V. E., Bacon, C. M., & Cohen, R. (2015). Introduction: Agroecology as a Transdisciplinary, Participatory, and Action-oriented Approach. In Méndez, V. E., Bacon, C. M., Cohen, R., & Gliessman, S. R. (Eds.), Agroecology: A Transdisciplinary, Participatory and Action-oriented Approach (pp. 1-21). Boca Raton: CRC Press.
Notteboom, B. (2012). Het rurale landschap in de fifties: traditie en transformatie. In Y. Seghers & L. Van Molle (Eds.), Het Vlaamse platteland in de fifties (pp. 278–287). Leuven: Davidsfonds.
Platteau, J., Lambrechts, G., Roels, G., & Van Bogaert, T. (2018). Uitdagingen voor de Vlaamse Land- en Tuinbouw. Brussel: Departement Landbouw en Visserij.
Poelmans, L., & Engelen, G. (2014). Verklarende factoren in de evolutie van het ruimtebeslag. Brussel: Ruimte Vlaanderen.
Poelmans, L., Liliane, J., & Lorenz, H. (2023). Landgebruik en ruimtebeslag in Vlaanderen, toestand 2022. Brussel: Vlaams Planbureau voor Omgeving.
Sannen, K. (2023). Een landbeleid voor boer, mens en planeet. In: Dekeyzer, M. (Ed.), Tot de bodem, De toekomst van landbouw in Vlaanderen (pp. 39-56). Leuven: Leuven University Press.
Santy, P., & Boone, B. (2010). Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Ardooie, deelgemeente Koolskamp, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL44, onuitgegeven werkdocumenten.
Schrooten, L. (2004). Zo was het vroeger : landelijk leven in Vlaanderen. Leuven: Davidsfonds.
Schulze, B., Wocken, C., and Spiller, A., (2006). Relationship Quality in Agri-food Chains: Supplier Management in the German Pork and Dairy Sector. Journal on Chain and Network Science, 6(1): 55-66.
Segers, Y., & Van Molle, L. (2004). Leven van het land : boeren in België 1750-2000. Leuven: Davidsfonds.
Segers, Y., Van Molle, L., & Vanpaemel, G. (2004). In de greep van de vooruitgang 1880-1950. In Y. Segers, & Van Molle (Eds.), Leven van het land. Boeren in België, 1750-2000 (pp. 49-109). Leuven: Davidsfonds.
Segers, Y., Bieleman, J., & Buyst, E. (2009). Exploring the food chain : food production and food processing in western Europe, 1850-1990. Turnhout, Belgium: Brepols Publishers.
Segers, Y., & Relaes, J. (2023). Een geschiedenis van het landbouwbeleid sinds 1830 in De Keyzer (ed.), Tot de bodem De toekomst van landbouw in Vlaanderen (pp. 23-38). Leuven: Leuven University Press.
Silici, L. (2014). Agroecology. What it is and what it has to offer. IIED, Issue Paper. London: IIED.
Stassart, P. M., Baret, P., Grégoire, J. C., Hance, T., Mormont, M., Reheul, D., Stilmant, D., Vanloqueren, G., & Visser, M. (2012). L’agroécologie: trajectoire et potentiel. Pour une transition vers des systèmes alimentaires durables. Agroéocologie, entre pratiques et sciences sociales, 25-51.
Thoelen, B., & Gore, M. (2019). Slachten voor Korte Keten. Steunpunt Korte Keten. Wijgmaal-Leuven: KVLV vzw.
Tempels, B., Bomans, K., & Verbeek, T. (2012). Versnipperd Vlaanderen. RUIMTE (BRUSSEL), 14(juni), 18–23.
Theunis, K. (2006). De wet De Taeye. De individuele woning als bouwsteen van de welvaartsstaat. In Van Herck, K. & Avermaete, T. (Eds.), Wonen in Welvaart, woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen 1948-1973 (pp. 67-79). Antwerpen: VAi.
Tornaghi, C., & Dehaene, M. (2021). Introduction : embracing political agroecology, transforming sustainable food planning. In C. Tornaghi & M. Dehaene (Eds.), Resourcing an agroecological urbanism : political, transformational and territorial dimensions (pp. 1–11). London: Routledge.
Van Broeck, L., & Vanempten, E. (2018). Ruimte voor landbouw - opinie. In J. Platteau, G. Lambrechts, K. Roels, & T. Van Bogaert (Eds.), Uitdagingen voor de Vlaamse land- en tuinbouw. Landbouwrapport 2018 (pp. 260-262). Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij.
Vandermaelen, H. (2023). Urbanising the agroecological reproduction of soil fertility.
Van der Ploeg, J. Douwe. (2003). The virtual farmer: Past, Present and Future of the Dutch Peasantry. Drenthe: Van Gorcum.
Van der Ploeg, J. D. (2018). The new peasantries : rural development in times of globalization. 2nd ed. S.l.: Taylor and Francis.
Vandervelde, É. (1902). Essais sur la question agraire en Belgique. Paris: Éditions du Mouvement socialiste.
Vanhaute, E., & Van Molle, L. (2004). Het einde van de overlevingslandbouw, 1750-1880. In Y. Segers, & Van Molle (Eds.), Leven van het land. Boeren in België, 1750-2000 (pp. 13-47). Leuven: Davidsfonds.
Vanhaute, E., & Van Molle, L. (2006). Belgian agrarian and rural history, 1800-2000. In E. Thoen & L. Van Molle (Eds.), Rural history in the North Sea area : an overview of recent research (Middle Ages - 20th century) (pp. 217–248). Turnhout, Belgium: Brepols.
Van hecke, E., Segers, Y., & D’hoker, M. (2004). Een schakel in de voedselketen. In Y. Segers, & Van Molle (Eds.), Leven van het land. Boeren in België, 1750-2000 (pp. 49-109). Leuven: Davidsfonds.
Vankrunkelsven, L., & Burvenich, K. (2023). Veehouders gekneld tussen hamer en aambeeld. In: De Keyzer, M. (Ed.), Tot de bodem, De toekomst van landbouw in Vlaanderen (pp. 123-140). Leuven: Leuven University Press.
Vanslembrouck, N., & Thoen, E. (2010). Plattelandsontwikkeling. In G. Luypaert, I. Dekeyser, & Y. Segers (Eds.), Boeren voor Vlaanderen : 125 jaar landbouwbeleid (pp. 117–128). Brussel: Departement Landbouw en Visserij.
Verhulst, A. (1995). Landschap en landbouw in Middeleeuws Vlaanderen, Brussel: Gemeentekrediet van België.
Vervaecke, H., Van Impe, I., Debille, M., Verbeke, P., & Aerts, S. (2019). 46. Animal welfare benefits to mobile slaughter of cattle. In Vinnari, E., & Vinnari M. (eds.), Sustainable governance and management of food systems (pp. 333-337). Wageningen: Wageningen Academic Publishers.
Visser, M. (2012). Agro-ecologie in een notendop. Oikos, 60(1), 20-32.
Visser, M. (2021). Het pad is het doel: agro-ecologie en de valkuilen op zoek naar hergronding. Oikos, 98, 2.
Warning, J. (1923). Danish Agriculture with Special Reference to Coöperation. The Quarterly Journal of Economics, 37(3), 491–509.
Wascher, D., Sall, G., & Zasada, I. (2015). Tools for metropolitan food planning – A new view on the food security of cities. In Borrelli, N., Diamantini, D., & Deakin, M. (Eds.), The Governance of City Food Systems (pp. 68-97). Milano: Fondazione Giangiacomo Feltrinelli.
Wezel, A., Bellon, S., Doré, T., Francis, C., Vallod, D., & David, D. (2009). Agroecology as a science, a movement and a practice. A review. Agronomy for Sustainable Development, 2009, 29(4), 503-515.
Onlinebronnen:
Abend, L. (2022). Switzerland could be the first country to ban factory farming. Time. Geraadpleegd op 23 juni 2025 via https://time.com/6215645/switzerland-factory-farming-protect-animals/
Ath. (z.d.). Abattoir. Geraadpleegd op 5 mei 2025 via https://www.ath.be/economie/agriculture/abattoir/abattoir
Bois, Y. -A. (1996). “Abattoir”. Jeu de Paume. Geraadpleegd op 5 april 2025 via https://jeudepaume.org/mediateque/magazine-yve-alain-bois-abattoir-eli-lotar/
Centrum Agrarische Geschiedenis (z.d.). De ontwikkeling van het Vlaamse platteland: de Vlaamse Landmaatschappij. Geraadpleegd op 20 april 2025 via https://cagnet.be/page/ontwikkeling-vlm
Centrum Agrarische Geschiedenis (z.d.). Het Meetjesland en het Waasland. Geraadpleegd op 6 april 2025 via https://cagnet.be/page/hoeven-op-land-gebouwd-meetjesland-waasland
Christensen, J. (2025). Fra andelsslagterier til Danish Crown, 1887-. Denmarks Nationalleksikon. Geraadpleegd op 15 april 2025 via https://danmarkshistorien.lex.dk/Fra_andelsslagterier_til_Danish_Crown,_1887-
Danckaert, L., Bisschop, C., & Segers, Y. (2021). Toen de boerderij big business moest worden: de betoging van 1971 als kantelpunt. De Lage Landen. Geraadpleegd op 20 februari 2025 via https://www.de-lage-landen.com/article/toen-de-boerderij-big-business-moest-worden-de-betoging-van-1971-als-kantelpunt/
De Keyzer, M. (2023b). ‘Hoe kunnen we in Vlaanderen op een economisch rendabele manier aan landbouw doen?’. Knack. Geraadpleegd op 16 februari 2025 via https://www.knack.be/opinie/hoe-kunnen-we-in-vlaanderen-op-een-economisch-rendabele-manier-aan-landbouw-kunnen-doen/
Dieltjens, L. (2025). Internationaal Jaar van de Coöperatie: Wat betekenen coöperaties voor de landbouw. Vilt. Geraadpleegd op 16 mei 2025 via https://vilt.be/nl/nieuws/internationaal-jaar-van-de-cooperatie-wat-betekenen-cooperaties-voor-de-landbouw
L’Avenir, (2024). La Ville d’Ath veut pérenniser son abattoir, redaction, geraadpleegd op 15 mei 2025 via https://www.lavenir.net/regions/wallonie-picarde/ath/2024/09/24/la-ville-dath-veut-perenniser-son-abattoir-B7BDMOYT3FG5XECLU3UAW4VRXQ/
Vandenbosch, A. (2023). Aangepaste regelgeving voor mobiele slachteenheden laat op zich wachten!. Landbouwleven. Geraadpleegd op 30 juni 2025 via https://www.landbouwleven.be/15853/article/2023-01-26/aangepaste-regelgeving-voor-mobiele-slachteenheden-laat-op-zich-wachten
Renson, I. (2020). ‘Die stallen makken alles kapot wat ons dierbaar is’. De Standaard. Geraadpleegd op 28 juli 2025 via https://www.standaard.be/nieuws/die-stallen-maken-alles-kapot-wat-ons-dierbaar-is/47758993.html
Rozendaal, J. (2024). West-Vlaams runderslachthuis worstelt met de toekomst. Vilt. Geraadpleegd op 21 mei 2025 via https://vilt.be/nl/nieuws/west-vlaams-runderslachthuis-worstelt-met-de-toekomst
Verbeke, P. (z.d.). Mobiele slachhuizen. BioForum. Geraadpleegd op 16 mei 2025 via https://www.bioforum.be/mobiele-slachthuizen
Verhoeve, A. (2019). ILVO-onderzoekers wijzen op noodzaak van agrarische reconversie en sloop in debat rond schaalvergting. Vilt. Geraadpleegd op 12 mei 2025 via https://vilt.be/nl/nieuws/ilvo-onderzoekers-wijzen-op-noodzaak-van-agrarische-reconversie-en-sloop-in-debat-rond-schaalvergroting
Vilt, (2018). Slachthuis Sint-Truiden definitief dicht in 2018. Geraadpleegd op 10 mei 2025 via https://vilt.be/nl/nieuws/slachthuis-sint-truiden-definitief-dicht-in-2018
Vilt, (2023). Waarom mobiele slachteenheden nog niet uitrijden. Geraadpleeg op 20 juni 2025 via https://vilt.be/nl/nieuws/waarom-mobiele-slachteenheden-nog-niet-uitrijden
Vlaanderen, (z.d.). Doden van landbouwdieren op een landbouwbedrijf. Landbouw en visserij. Geraadpleegd op 16 april 2025 via https://www.vlaanderen.be/landbouw-en-visserij/veeteelt/doden-van-landbouwdieren-op-een-landbouwbedrijf
VLAIO, (z.d.). LEADER: subsidies voor plattelandsontwikkeling. Agentschap Innoveren en Ondernemen. Geraadpleegd op 16 mei 2025 via https://www.vlaio.be/nl/subsidies-financiering/subsidiedatabank/leader-subsidies-voor-plattelandsontwikkeling
Woestenborghs, B. (2005). Landbouw en wetenschap. Centrum Agrarische Geschiedenis. Geraadpleegd op 14 april 2025 via https://cagnet.be/page/landbouw-en-wetenschap
Woestenborghs, B. (2006). Een schakel in de keten (1950 – nu). Centrum Agrarische Geschiedenis. Geraadpleegd op 14 april 2025 via https://cagnet.be/page/landbouw-1950-nu
