Theater als tegengewicht

Anti-fat bias of fatshaming is een vorm van discriminatie die nog vaak wordt toegelaten of zelfs aangemoedigd. In de Verenigde Staten kwam al in de jaren zestig van de vorige eeuw een beweging op gang die deze ongelijkheid en vooroordelen aankaart, maar op internationaal vlak is deze ontwikkeling vrij beperkt gebleven. Ook wat betreft theaterwetenschappen is dik zijn grotendeels onverkend terrein dat uitnodigt tot verder onderzoek en theorievorming. Volgens verscheidene theoretici heeft live theater het potentieel om dominante vooroordelen in vraag te stellen en zo ons beeld van het dikke lichaam te transformeren tot iets positiefs. Om te streven naar een betere toekomst voor dikke toeschouwers en performers is het dus van belang om net dat transformatief potentieel van theater uit te diepen en te gaan benutten.

Dik, in orde!

Een eerste stap richting een meer positieve representatie van dikke personen is het aanpassen van ons taalgebruik wanneer we praten over dik zijn. Zoals intussen duidelijk werd, hanteer ik het woord dik zonder hier negatieve connotaties aan vast te koppelen. Door dit woord steeds opnieuw te gebruiken als een neutrale beschrijving van een lichaam komt het namelijk los te staan van de negatieve associaties die het bij de meeste mensen oproept. De zogenaamde O- woorden, “overgewicht” en “obesitas”, zijn geen neutrale beschrijvingen aangezien ze een medisch waardeoordeel impliceren en deze begrippen kunnen dus beter vermeden worden. De terminologie die verder gebruikt wordt om over dit onderwerp te praten zoals fat phobia en fat liberation, is voornamelijk afkomstig uit de Engelse taal, omdat Fat Studies een overwegend Amerikaans studiedomein is. Aangezien dik zijn door ieder individu en binnen verschillende contexten anders ervaren kan worden, is het echter van belang om geen universaliteit te veronderstellen afgaande op wat Amerikaans onderzoek tot nu toe bevonden heeft. Daarom is het dus cruciaal om het bestaande begrippenapparaat uit de Verenigde Staten te implementeren in een Europese en specifiek Belgische context en tegelijk theorie te ontwikkelen vanuit deze context om verder te kijken dan een louter Amerikaanse interpretatie van dik zijn.     

Dikke dramaturgie

Om de heersende verwachtingspatronen over dik zijn in theater te doorbreken, introduceerde dramaturg en theaterwetenschapster Jennifer- Scott Mobley de term Fat Dramaturgy. Dit begrip omschrijft ze als een verzameling van strategieën en praktijken die ingezet kunnen worden om de representatie van dikke lichamen op het podium te analyseren en te bevorderen. Live theater is het ideale medium om ons een wereld voor te stellen waarin lichaamsdiversiteit omarmd wordt. Het is dus noodzakelijk om de representatie van dikke lichamen op het podium te herzien. Op die manier krijgen toeschouwers de kans om meer diverse verhalen te leren kennen, die verder gaan dan de narratieven die doorgaans verbonden worden aan dikke lichamen. De kracht van live theater om oppervlakkige stereotypes te doorbreken en een complex beeld te schetsen van dikke personen, ligt volgens sommige theaterwetenschappers in de live aanwezigheid van het lichaam. Aangezien de toeschouwer aanwezig is in dezelfde ruimte als het lichaam van de performers, wordt het publiek verplicht om de confrontatie met het dikke lichaam aan te gaan. Dit zorgt ervoor dat er een grotere drempel ontstaat om dit lichaam te objectiveren in tegenstelling tot wanneer het lichaam louter te zien is op een scherm bij film of televisie. 

Een concrete praktijk die kan zorgen voor meer diversiteit op het podium wat betreft lichaamstypes is body-blind casting, waarbij alle performers in overweging worden genomen voor alle rollen, ongeacht hun gewicht of lichaam. Op die manier kunnen dikke acteurs bijvoorbeeld ook gecast worden als romantisch begeerlijke personages. Dat zou een broodnodig tegenwicht zijn voor het vastgeroeste beeld dat dikke personen afstotelijk zijn en dus geen liefde kunnen vinden.  Deze manier van casten is niet enkel voordelig voor dikke performers, maar ook voor het dikke publiek dat een correcte representatie verdient. Bovendien kunnen theaterzalen de theaterervaring van dikke toeschouwers bevorderen door de toegankelijkheid van hun zitplaatsen te bekijken. Zo kunnen ze bijvoorbeeld op hun website de afmetingen van de zitplaatsen mededelen, en alternatieve zitplaatsen voorzien die toeschouwers kunnen aanvragen op voorhand via mail of ter plekke bij het personeel. 

Naar een positieve representatie in België

Ook in België overheersen nog steeds negatieve vooroordelen rond dik zijn. Om deze te ontwrichten is het van belang om het begrip Fat Dramaturgy binnen te brengen in de Belgische theaterpraktijk. Er zijn twee richtingen die men uit kan gaan om in de toekomst een theatervoorstelling te maken die een dikke dramaturgie toepast, maar elk van deze mogelijkheden heeft zowel voor- als nadelen. Een eerste optie is om een voorstelling te maken die expliciet over fat activism of het dikke lichaam gaat. Op deze manier kunnen de problemen met betrekking tot dik zijn in onze samenleving uitdrukkelijk aangekaart worden en kunnen de negatieve vooroordelen van het publiek bijgesteld worden. Hoewel een enkele productie over dik zijn een impact kan hebben op een beperkt aantal toeschouwers, zijn er echter meer grote producties nodig om vergaande culturele verandering te verwezenlijken. 

Een tweede mogelijkheid is om een voorstelling te creëren met dikke performers zonder dat hun gewicht centraal staat. Aangezien dikke acteurs in het dagelijks leven al voortdurend bezig zijn met hun lichaam, kan het een bevrijdende ervaring zijn om hier op het podium eens geen aandacht aan te moeten besteden. De aanwezigheid van het dikke lichaam niet expliciet benoemen kan ook negatieve gevolgen hebben, omdat zo het gevaar bestaat dat de toeschouwer automatisch terugvalt op de vooroordelen die in onze huidige samenleving vasthangen aan het dikke lichaam. Om een afweging te kunnen maken tussen deze opties, is het van groot belang dat academici en theatermakers in de toekomst meer theorie en praktijk ontwikkelen met betrekking tot Fat Dramaturgy vanuit een Belgische context. In zo’n toekomst kan theater zijn transformatief potentieel waarmaken en de maatschappelijke perceptie van dikke lichamen drastisch veranderen.