De vertaling van Braziliaanse culturele elementen en racistische woorden

Hoe kunt u Braziliaanse woorden en andere culturele elementen correct vertalen? Zijn woorden zoals feijoada, capoeira, Corcovado en Pão de Açúcar in de eerste plaats vertaalbaar? Met welke vertaalstrategieën kunt u het best een andere cultuur respecteren? Hoe kunt u racistische woordenschat vertalen zonder daarbij etnische minderheden te kwetsen? Onze scriptie tracht antwoorden te vinden op deze vragen en biedt u daarom strategieën aan om, op een zo ‘woke’ mogelijke manier, teksten te vertalen van het Nederlands naar het Frans.

Ons onderzoek ‘Traduction de realia et de toponymes brésiliens : traduction partielle du livre Kannibalen in Rio d’Ineke Holtwijk’ werd in het Frans geschreven en legt duidelijk uit hoe u op een doordachte wijze culturele elementen, ook realia genoemd, en racistische woordenschat kunt vertalen. Deze studie is gebaseerd op onze eigen partiële vertaling van het boek ‘Kannibalen in Rio’, geschreven door de Nederlandse journaliste Ineke Holtwijk, en bestaat uit drie hoofdstukken waarvan de twee eerste het meest omvangrijk zijn.

In het eerste hoofdstuk geven we u een uitgebreid overzicht van de meest relevante artikels over hoe u Braziliaanse culturele elementen en toponiemen of plaatsnamen kunt definiëren en herkennen. Deze theoretische bagage heeft ons geholpen om in het tweede en derde hoofdstuk antwoorden te vinden op de drie volgende onderzoeksvragen die tegelijkertijd ook de ruggengraat van ons onderzoek vormen:

1. Hoe herkennen we en vertalen we Braziliaanse realia en toponiemen in een reisverhaal?

2. Hoe vertalen we de gesproken taal van het boek ‘Kannibalen in Rio’?

3. Hoe vertalen we de raciale en racistische terminologie of woordenschat van het boek ‘Kannibalen in Rio’?

In het tweede hoofdstuk van ons onderzoek zullen we het pronkstuk van ons werk in de kijker zetten: de gedeeltelijke vertaling naar het Frans van drie hoofdstukken uit het boek ‘Kannibalen in Rio’. Door middel van deze vertalingsoefening hebben we getracht verbanden te leggen tussen de bovengenoemde theorie en de praktijk. Bij wijze van inleiding hebben we eerst een korte biografie gegeven van Ineke Holtwijk. Vervolgens hebben we wat informatie verschaft over de uitgeverij Balans. Zoals eerder vermeld hebben we, door middel van het tweede hoofdstuk, een antwoord gevonden op onze eerste onderzoeksvraag.

“Racisme is een veel geniepiger, veel meer verborgen soort fenomeen, maar tegelijkertijd is het misschien veel verschrikkelijker dan het ooit is geweest.”

Met het bovenstaand citaat legt de iconische zwarte activiste Angela Davis ons uit dat racisme soms onopgemerkt deel kan uitmaken van ons dagelijkse leven, en dus ook ons taalgebruik. In het derde hoofdstuk hebben we daarom ook geprobeerd om stil te staan bij enkele struikelblokken die werden veroorzaakt door het gebruik van spreektaal en racistische terminologie in het boek ‘Kannibalen in Rio’. Bent u een (toekomstige) vertaler of stelt u zich gewoonweg vragen over racistisch woordgebruik en de vertaling ervan? Dan biedt deze scriptie u zeker enkele antwoorden die hopelijk ook een steentje kunnen bijdragen aan de dekolonisatie van ons taalgebruik in Vlaanderen.

We wensen u veel leesplezier toe en ... ‘stay woke’!