Van Pangea tot Venetië. 6 essays, een atlas en een doolhof: een reflectie.
Ze bekijkt de wereld alsof ze een kind is. Althans, dat probeert ze, want ze beseft goed dat dit in wezen een onmogelijke opgave is. Ze vraagt zich af hoe het komt dat ze zich zo lang onbewust was van dit oogpunt. Plots krijgt alles rondom een nieuwe betekenis, er schuilt in alles de mogelijkheid om iets te zijn wat het op dat moment niet is. De dingen die ze ziet doen haar denken aan een tweede –vanwege hun vorm, functie, gebruik, positie...– en brengen haar bij het derde.
Druppelsgewijs ziet ze in dat de wereld een complex gerecht van onbegrensd verweven ingrediënten is. Het gerecht smaakt haar, al kan ze wat ze proeft niet benoemen. Ze wil het uitspuwen, ontleden, van dichtbij bekijken: ze wil het begrijpen. Tegelijkertijd vraagt ze zich af waar ze zich mee zal bezighouden eens ze het recept gevonden heeft. Ze twijfelt. Het gerecht is een aaneenschakeling van reacties tussen de ingrediënten. Die reacties intrigeren haar, maar ze kan ze niet verklaren. Misschien heeft ze er nog geen taal voor gevonden of misschien schiet de taal hier tekort. Ze vermoedt dat laatste.
Deze thesis kent haar oorsprong in Montpellier, in de winter van 2022. Een gebrek aan kennis van de Franse taal dwong ons (mijn Duitse vriend en ik) de intentie van ons project op een andere manier over te brengen aan Monsieur Hayet. We legden een arsenaal beelden op tafel die l’esprit du projet overbracht zonder één woord te wisselen. Daar had je het: communicatie zonder taal. Ik was onder de indruk van het gesprek dat zich net in de mentale publieke ruimte had afgespeeld. Het vermogen om herinneringen, emoties en associaties op te roepen maakt van beelden een krachtig instrument voor expressie en communicatie, ongeacht de taal. Wanneer je een beeld naast een ander plaatst, met opzet of juist per ongeluk, ontstaan combinaties die het geheugen en de verbeelding aanwakkeren. Mijn scriptie is een verzoek om deze blik waakzaam te houden.
Wat initieel een noodzaak was, werd zes maanden later de modus operandi van het werk. Vanuit een herinnering aan de eerste opdracht uit mijn opleiding tot architect begon ik een eigen verzameling beelden: een atlas imaginaire. Ik ging vastberaden naïef op zoek naar beelden die op een manier met elkaar resoneren. De verbanden onderling zijn inhoudelijk, visueel of associatief. Aby Warburg (1866-1929), een Duitse kunsthistoricus, ging op gelijkaardige wijze te werk bij zijn onderzoek naar cultuurwetenschap. Hij beschreef dat de betekenis van beelden niet statisch is: hun betekenis kan veranderen doorheen de tijd of wanneer ze na herschikking in een andere context terechtkomen. Een tweede inspiratiebron is Batia Suter (°1967). Haar Parallel Encyclopedia #1 heeft een plaatsje op de schouw versierd naast de vaas verlepte tulpen. In een eerste oogopslag lijkt de klepper louter een selectie weloverwogen beelden die schijnbaar niets met elkaar te maken hebben. Elke keer zie je iets dat de vorige keer sierlijk aan je voorbij ging. Het betreden van het boek is het betreden van een plaats tussen droom en bewustzijn.
Echter, het begin van de atlas is slechts een representatief begin: het is moeilijk de vinger te leggen op wat juist ‘het begin’ geweest is. Wat de atlas voor mij betekent is geheel persoonlijk en wellicht minder relevant voor u. Iedereen die door de kaft bladert, leest het op een andere manier, ontluikt andere herinneringen, ziet andere allianties. Hetzelfde geldt voor architectuur.
Ambiguïteit is één van de onderwerpen die aangesneden worden in de voetnoten van de essays die het lijf van de scriptie vormen. Deze essays vormden zich vanuit een fascinatie, herinnering of observatie en lopen via de voetnoot over in kwesties die mij de voorbije jaren bezighielden. Naast ambiguïteit passeren de lijst, auteurschap, het internet, de Situationisten en het rizoom de revue. De voetnoten laten toe dat mijn interpretatie niet op de voorgrond staat: ik wil niet opleggen wat het schrijfsel voor iemand anders moet betekenen.
Een derde luik van het werk -na de atlas en de essays- is een installatie, schaal 1 op 1. De installatie, het doolhof (of labyrint, ik ben er nog niet uit) is opgebouwd uit groene vouwkratten, welgekend bij fruit- en groenteverkopers en een onmisbaar kenmerk van het Brusselse straatbeeld. Door een element uit zijn gekende context te halen krijgt het een nieuwe lading betekenis, wordt het iets wat het daarvoor niet was. Ondanks, of net dankzij, haar compleet abstracte architectuur kan het labyrint gezien worden als greenscreen voor rituelen en betekenissen. De installatie is een kortstondige verstoring van het alledaagse leven.
Afsluiten doe ik graag met een fragment uit het laatste essay ‘Dit is niet het slotstuk!’:
Ze is al veel vergeten van wat ze ooit van buiten moest leren op de universiteit. Ze heeft er goede punten gehaald, dat wel, maar als je haar nu zou vragen een bestek op te maken of de afvoerbuis van drie wc’s plus twee douches te berekenen, dan zal ze je moeten teleurstellen. Ze heeft ook wat dingen onthouden, vaak over onderwerpen die ze zelf opzocht om aan iets nieuws te beginnen. Ze hebben haar vaak gevraagd: ‘Wat heeft dat nog met architectuur te maken?’. Maar het had er voor haar steeds meer mee te maken, ze weet niet hoe ze het anders zou moeten doen, maken zonder te weten. Ze observeert graag de werkelijkheid. Het begrijpen ervan, of toch een goede poging doen tot, beschouwt ze als een noodzaak. Ze weet ook dat ze eigenlijk niet veel weet. Ze vindt dat niet erg: veel weten en niets weten tegelijkertijd houdt haar wakker.
Nu heeft ze het, ze is er zeker van, maar morgen blijkt er niets meer over van haar vastberadenheid van gisteren. Alweer een occasionele crisis. Het herschikken kan opnieuw beginnen, het brengt haar elke keer op een andere plaats, ze heeft dat nodig, zo gaat het elke keer weer, ze voelt zich een van de Danaïden aan dat vat, bezig aan een eindeloze en onontkoombare taak. Ze is continu aan het herschikken. (Zijn we dat uiteindelijk niet allemaal?)
